درخت عناب جز درختان بومی ایران است و با خواص فراوانی که دارد جز درختان محبوب طب سنتی قرار گرفته است در ادامه با این درخت و نحوه تکثیر آن آشنا می‌شوید.

ناگفته‌های درخت عناب

نام علمی : ZIZYPHUS JUJUBA
خانواده : RHAMNACEAE - عناب

نام‌های دیگر : Chinese Red Date, Chinese Date, Korean Date, Common Jujube و خرمای قرمز، خرمای چینی و سنجد گرم

درخت عناب درختی کوچک و برگ ریز بوده از تیره‌ی سنجدیان که در زمستان خزان می‌کند این درخت 5 تا 12 متر رشد می‌کند و سرعت رشد بالایی دارد گل‌ها در بهار ظاهر شده و بذر آنها در پاییز می‌رسد گل‌ها دو جنسی هستند یعنی هم دارای گل جنس نر و هم دارای جنس ماده می‌باشند. غالبا بوسیله حشرات گرده افشانی می‌شوند.

اصولا شاخه‌های درخت عناب خاردار می‌باشد، برگ‌ها براق و سبز رنگ هستند و 2 تا 7 سانتی‌متر طول و 1 تا 3 سانتی‌متر عرض دارند. برگ‌های بیضی شکل کشیده، بدون کرک و حاشیه‌هایش دندانه‌دار می‌باشد گل‌ها کوچک بوده و حدودا 5 میلی‌متر قطر داشته و پنج گلبرگ جزئی و سفید مایل به سبز هستند.

میوه‌های عناب در هنگامی که هنوز نرسیدند، کمی مزه‌ی سیب می‌دهد و هنگام رسیدن رنگ آنها قهوه‌ای با برق سیاه می‌شوند، تقریبا شبیه یک خرمای کوچک دیده می‌شوند. در داخل آن یک هسته‌ی محکم شبیه هسته‌ی زیتون وجود دارد.

درخت عناب بومی مناطق گرمسیر بوده و از چین منشاء گرفته و برای هزاران سال در آنجا کشت و کار می‌گردید. امروزه این درخت می‌تواند در کل کره زمین یافت شود. عناب تازه در کره، چین، ویتنام و فروشگاه‌های هند بیشتر یافت می‌شود.

ایران دارای رتبه دوم جهانی از نظر سطح زیر کشت و تولید عناب است. سطح زیر کشت محصول عناب در ایران حدود ۳۰۰۰ هکتار می‌باشد که از این سطح بیش از ۹۵٪ آن یعنی حدود ۲۸۵۰ هکتار آن در خراسان جنوبی واقع شده و ۴۲۰۰ تن محصول عناب از آن تولید می‌گردد.

قدیمی‌ترین و بیشترین درخت عناب در ایران در روستای شاهرخت خراسان جنوبی وجود دارد. بررسی سوابق تاریخی خراسان جنوبی نشان می‌دهد گذشتگان این مرز و بوم کاشت و مراقبت از درخت را یک ضرورت برای بقای خود دانسته و امروزه درختان کهنسال متعددی در این استان به یادگار مانده‌ است که در میان آن‌ها درختان عناب با نزدیک به ۴۰۰ سال سن هم مشاهده می‌شوند.

نکته‌های مهم برای نگهداری درخت عناب اینجاست

خاک و تغذیه : متوسط و زهکش‌دار
دمای ایده‌آل محیط : تابستان‌های گرم
آبیاری و رطوبت : کمی مرطوب
نور محیط : خیلی زیاد
درخت عناب نسبت به دامنه‌ی وسیعی از دما و بارش مقاومت دارد، بنابراین این درخت به تابستان‌های گرم و آب کافی برای میوه‌دهی مطلوب نیاز دارد. در اغلب خاک‌ها رشد می‌کند و اگر خاک آن‌ها خوب زهکشی شده باشد سال‌های بیشتری عمر می‌کند. روستاگل در رویشگاه سبلان تا به امروز پنج هزار نهال به زمین هدیه کرده است که درخت عناب نیز جز این درختان می‌باشد.

معمولا آفتاب کامل و محل گرم را می‌پسندد. خاک‌های قلیایی را بیشتر می‌پسندند، سریع الرشد بوده و حتی در خاک‌های فقیر از لحاظ مواد غذایی نیز رشد می‌کنند. تا دمای 20- درجه سانتی‌گراد تحمل سرما داشته اما معمولا در مناطق گرم کشت می‌گردد. برای میوه‌دهی بهینه باید تابستان‌های گرمی را پشت سر بگذارد.

در بریتانیا عناب را به صورت خشک‌شده یا به صورت آب‌نبات‌های طعم‌دار همراه با چای عصر میل می‌نمایند. در کره، چین و تایوان، شربت شیرین میوه عناب را مورد استفاده قرار می‌دهند. در برخی مناطق از عناب برای تهیهٔ سرکه استفاده می‌شود و در آفریقا از آن کیک درست می‌کنند.

عناب کنسرو شده و چای با طعم عناب نیز در جهان استفاده می‌شود اما در ایران، پاکستان و هندوستان، عناب را بیشتر به صورت خشک شده‌ استفاده می‌نمایند.

ارزش غذایی میوه عناب

این میوه منبع خوبی از ویتامین C و حاوی مقادیر قابل ملاحظه‌ای مواد معدنی است. همچنین دارای پروتئین، کربوهیدرات و مواد معدنی کلسیم، فسفر، آهن، کاروتن، تیامین، ریبوفلاوین، نیاسین و فلور می‌باشد. در ضمن حاوی پکتین (به عنوان کلسیم پکتات) به عنوان فیبر محلول مؤثر در کاهش چربی و قند خون است. محتوای چربی کل میوه عناب بسیار کم است. نسبت اسیدهای چرب اشباع نشده به کل چربی در میوه عناب بالا است.

دیگه وقتشه در خانه نهال عناب بکارید

برای تکثیر درخت عناب چهار روش وجود دارد.
1-جابجايي پاجوشها: بهترين راه زياد كردن درخت عناب این روش می‌باشد پاجوش‌ها كه از كنار درخت می‌رويد، درخت عناب در جستجوي آب ريشه‌های زيادی می‌دواند و از ريشه‌های سطحی، جوانه‌هايی می‌رويد و از زمين بيرون می‌آيد.

در سال دوم در پايان فصل پاييز كه درخت نمو نسبی كرده است، با بريدن ريشه درخت مادر ، نهال را با ريشه از زمين بيرون می‌آورند و جای دیگر می‌کارند.

2-قلمه زدن:از درخت عناب می‌توان درنيمه‌ی دوم اسفند ماه قلمه گرفت. قلمه‌ها بايد از شاخه‌های جوان يكساله باشد. قلمه‌های سی‌ سانتی‌متری را كه بطور اريب بريده شده در كناره پشته‌ها در زمين فرو می‌برند. بطوريكه فقط پنج سانتی‌متر سرقلمه از لبه پشته بيرون باشد. فاصله‌ی هر قلمه از يكديگر حدود پنج سانتی‌متر خواهد بود. پس از كشت قلمه‌ها، جويه‌ها را پر از آب می‌كنند و زمين قلمه‌كاری شده بايد هميشه مرطوب باشد و مرتب وجين شود.

3-خوابانيدن:شاخه‌های دوساله‌ای را كه از بخش پايينی تنه‌ی درخت مادر روييده است می‌توان خوابانيد اين كار در فصل پاييز و اواخر زمستان انجام می‌شود.

4-كشت بذر عناب: روش كشت به اين صورت است كه در نيمه اول اسفند هسته‌ها را در ظرفی پر از آب می‌ريزند و در جای گرمي می‌گذارند. پس از چند روز كه خيس خورد آن‌ها را در زمينی كه پيشتر آماده شده است می‌كارند، بذرها در نيمه دوم فروردين می‌رويند.

نهال‌های دوساله را پس از برگريزان از خزانه به زمين اصلی منتقل می‌كنند. درخت عناب را معمولاً‌ پيوند نمی‌زنند زيرا نوع مرغوبتری ندارد. ولی درصورت پيوند زدن ، نهال‌ها زودتر به بار می‌نشيند.

عناب موثر در جلوگیری از پوسیدگی دندان

عناب حاوی ساپونین‌ها، جوجوبوزاید و اسیدهای تری‌ترپنوئیک است، عصاره‌ی آن جهت خواب آرام‌تر موثر بوده و علت آن به ترکیبات فعال و دارویی آن برمی‌گردد. مزه‌ی آن شیرین و خوراکی بوده و دارای خاصیت دارویی می‌باشد.

کاربردهای آن در صنایع به صورت خشک شده و یا به صورت آب نبات‌های طعم دار، شربت شیرین میوه‌ی عناب، تهیه‌ی سرکه، کیک، عناب کنسرو شده، چای با طعم عناب می‌باشد.

عناب ملین و دارای لعاب بسیار است و جهت درمان سرما خوردگی موثر است، استفاده از مغز میوه در زخم‌ها و بریدگی‌ها سبب سرعت بخشیدن به بهبود زخم‌ها، همچنین دندان‌ها را در برابر پوسیدگی مقاوم می‌سازد.

عناب آرامش بخش و ضد بدخلقی است و سبب کاهش اضطراب می‌شود و تقویت کننده معده و سیستم گوارشی است.

عناب خون را تصفیه می‌کند و سموم را از بدن دفع می‌کند، سبب روشنی پوست شده و از بروز مشکلات قلبی جلوگیری می‌نماید. عناب ضد سرطان بوده و خاصیت آنتی اکسیدانی دارد که از این طریق با رادیکال‌های آزاد که برای سلامتی مضر می‌باشند مقابله می‌نماید.

شما عزیزان می توانید درخت عناب را به طبیعت هدیه و کرده و همیار جنگل روستاگل باشید.