در اینجا شما را با درخت شیرخشت درخت بومی ایران آشنا می‌کنیم  و از انواع آن برایتان می‌گوییم و اینکه چطور از آن برای درمان تب می‌توان استفاده کرد.

هر چه که در مورد درخت شیرخشت می‌خواهید بدانید

نام: شیرخشت
نام علمی: Cotoneaster
نام انگلیسی : COTONEASTER HORIZONTALIS
خانواده : ROSACEAE – گل سرخیان

نام علمی شیرخشت از دو واژه‌ی Cotoneum به معنای به و aster به معنای مشابه اقتباس شده است و به علت شباهت برگ آن به برگ به این نام موسوم شده است.

بعضی از گونه‌های زینتی شیر خشت در سال ۱۳۱۵ به ایران وارد شده و در باغ نباتات دانشکده کشاورزی کاشته شده و از آنجا به سایر نقاط راه یافته است.

گونه‌های بومی آن معمولاً در مناطق خشک کوهستانی و نقاط استپی و همچنین در نقاط مرتع و خشک جنگل‌های شمال به وجود می‌آید و تا حدود فوقانی جنگل بالا می‌رود. حداکثر ارتفاع آن را در گوشخانه و قله هزاربند دیده‌ایم و از گونه‌های آن گاهی ترشحات فراورده‌هایی به نام شیر خشت به دست می‌آید.

گونه‌های مختلف این درختچه در بعضی کتب شیر خشت، گپ شیر، گوژدون چو ،سیاه چوب، دوشان آلماسی نام برده شده است و ‌نام‌های بومی آن که به گونه‌های مختلف اطلاق می‌شود عبارت است از :ارقی و ایرقی(در منجیل و قوشخانه)، چالقه و چالگو و چالقی(در ارسباران)، کرچوب (در کتول)، خرپنو و وجرد (در پل زنگوله کجور و سیاه پیشه )، وجل (در آمل و کجور )،شویر و آره جور (در شیرینسو قزوین)، به جا (در رودبار)، ارغوان (در مریوان)، و شور و اشگر (در عمارلو)، شیر خشت( در دره کرج)، داغ هیواسی و دارگیزیک (در آذربایجان غربی )و بوق (در سردشت)

شیر خشت در ایران دارای گونه‌های بسیاری می‌باشد که بر اساس رنگ گل و شواهد ظاهری طبقه‌بندی می‌شود. امروزه از شیر خشت هلندی و شیرخشت یرانی در فضای سبز شهری به وفور استفاده می‌شود. کاربرد این گیاه در فضای سبز برای پوشش کف به عنوان جایگزین چمن استفاده می‌گردد.

زادگاه گیاه شیرخشت کوه‌های جنوب غرب چین و هیمالیا، مناطق معتدل آسیا، اروپا و آفریقای شمالی است.

چطور درخت شیر خشت رو بشناسیم؟

شیرخشت ارتفاع 3 تا 8 متر دارد، میوه‌ی آن گوی شکل است و همچنین خوراک برخی پرندگان محسوب می‌شود. برگ‌های شیرخشت مدور و گرد با نوکی کوچک به طول 5 تا 12 میلی‌متر و به رنگ سبز تیره و براق در قسمت فوقانی، مویی زبر در قسمت تحتانی و نارنجی و ارغوانی در هنگام ریزش است.

• در بهار انواع گونه‌های شیرخشت، گل‌های کوچکی می‌دهند، و همه آن‌ها به خاطر خوشه‌های زیبای میوه‌های سرخ آلبالویی که از پاییز تا زمستان بر بوته می‌درخشد، پرورش داده می‌شوند.
• بوته‌های شیرخشت بسته به نوع اقلیم 5 تا 10 سال طول می‌کشد تا به بلوغ برسند و از ابتدای زندگی گل می‌دهند.

شیرخشت بسته به گونه آن کاربردهای زیادی در باغ دارد.

4 نوع درخت شیر خشت که پرکاربرد‌ترین هستنند

Cranberry cotoneaster (C. apiculatus)
این نوع -پوشش زمینی خوبی برای کنترل فرسایش به ویژه در شیب‌ها ایجاد می‌کند. پس از شکوفه‌های صورتی تابستانی، توت‌های کوچک و قرمز رنگی در پاییز ظاهر می‌شوند، ارتفاع بوته‌ها بین 61-91 سانتی‌متر با گسترش عرضی حدودا 2 متر می‌باشد.

Bearberry (C. dammeri)
یکی دیگر از گونه‌های کم رشد است که پوشش زمینی خوبی ایجاد می‌کند، گل‌های کوچک و سفید در بهار شکوفا می‌شوند و میوه‌های قرمز رنگ در اواخر تابستان شکوفا می‌شوند.

Spreading cotoneaster (C. divaricatus)
درختچه‌ای به طول 1.5-2 متر، از آن به عنوان پرچین یا گیاه پایه بلند استفاده می‌کنند.

Hedge cotoneaster (C. lucidus)
انتخابی عالی برای دیواری از پرچین هستند، قد آنها 3-4 متر است.این نوع به شکلی گرد رشد می‌کند که بهتر است به حال خود رها شود.

چطور یک درخت شیر خشت رو پرورش داده و آن و تکثیر کنیم؟

درخت شیرخشت به انواع اقلیم‌ها، جز نواحیِ بسیار گرم، تحمل نشان می‌دهد اما بهترین رشد را در آب و هوای خنک و مرطوب دارد در اقلیم ارسبارانی، زاگرس و ایرانی و تورانی قابل کشت است و از جمله گیاهان زینتی برای فضای سبز شهری به‌شمار می‌آید.

 نور 
وجود آفتاب کامل بهترین وضعیت است بخشی از روز، سایه را تحمل می‌کند اما از تراکم گیاه کاسته می‌شود.

خاک 
خاک‌های فقیر را تحمل می‌کند اما بهترین وضعیت را در خاک‌های خوبی خواهد داشت که مقداری مواد آلی به آن افزوده باشند.

آبیاری
بوته‌های نوکشته آبیاری منظم می‌طلبند اما بوته‌های جاافتاده مدتی طولانی بی‌آبی را تحمل می‌کنند در ماه‌های تابستان با آبیاری عمیق گهگاهی بوته‌ها را شاداب نگاه دارید. این درخت در رویشگاه بیشه کاشت می‌شود، که می‌توانید از نحوه آبیاری درختان کاشته شده توسط روستاگل در قسمت داشت دیدن کنید.

کوددهی
کود چندان لازم نیست اما دادن مواد غذاییِ چند منظوره به زمین در اوایل بهار نشو و نمای بهتر را موجب خواهد شد اگر گونه‌های ریز برگ، مثل C.conspicuus برای ایجاد دیواره‌ی پرپشت دارید، خاک را منظماً تقویت کنید زیرا ریشه‌های نباتات مجاور هم برای کسب غذا در رقابت‌اند. 

بلافاصله پس از کاشت، یک لایه ضخیم مالچ را در اطراف انواع پوشش‌های زمینی بمالید تا علف‌های هرز را از بین ببرید.

هرس
به طور کلی بهترین زمان پیرایش اواخر زمستان است. می توان درسایر ماه‌ها نیز آن را هرس کرد، اما در این صورت گل‌های کمتر و در نتیجه، میوه‌های کمتری در بهار آینده خواهید داشت.
اکثر انواع فقط به هرس سبک برای حذف شاخه‌های سرگردان یا کنترل بیماری نیاز دارند. برای اینکه گیاهان مرتب به نظر برسند، به جای بریدن یا کوتاه کردن آنها، شاخه‌های انتخاب شده را تا پایه قطع کنید.

تکثیر
این گیاه با قلمه‌های نیمه خشبی و کاشت بذر تکثیر می‌یابد. زمان مناسب برای کاشت بذر اوایل بهار می‌باشد. برای قلمه گیری بهتر است از قلمه‌های انتهایی گیاه استفاده شود، به همین منظور در اواخر تابستان می‌توان قلمه‌ها را تهیه نمود.

خواص معجزه‌آسای شیرخشت

انواع شیرخشت از نظر طبیعت کمی گرم و از نظر رطوبت و یبوست معتدل است. برخی خواص دارویی این شیرخت عبارتند از:

از مهم‌ترین خواص شیرخشت، درمان زردی نوزادان است که از گذشته مورد استفاده بوده است، تحقیقات محققان نیز نشان داده، استفاده از عصاره‌ی گیاه دارویی شیرخشت اثر مطلوبی بر بهبود نوزادان مبتلا به زردی دارد، به این منظور مقداری از آن را همراه با عرق بید کاسنی مخلوط کرده و روزانه مصرف شود.
مصرف شیرخشت موجب رفع یبوست می‌شود و جزء ملین‌های قندی محسوب می‌گردد.
شیرخشت را به عنوان ماده‌ی مغذی و دارو مصرف می‌کنند و در دهان ایجاد برودتی مطبوع می‌کند که از تشـنگی کاسته و رفع عطش می‌کند.
شیرخشت را در تب‌های حصبه‌ای و سـرخک بـه عنـوان ملین ملایم بدون اثر تحریکی شدید به کار می‌برنـد. برای درمان تب حصبه یا روده باید پنج گرم آن را در دو لیوان آب هندوانه حل کرده در طول روز هر مرتبه یک فنجان از آن را جرعه جرعه بنوشند.

از جدیدترین خواص شیرخشت، نتایج تحقیقاتی است که بر روی آن بـه عمـل آمـده و ثابـت کـرده اسـت کـه شیرخشـت عامـل بـزرگ ضـد تشعشعات اتمی است و می‌تواند بشر را ۵۰ درصـد و در مطالعــه‌ای دیگــر ۱۰ تــا ۱۵ درصــد در برابــر خطــرات تشعشعات اتمی محافظت کند.
شیرخشت بـرای تقویـت کبد، معـده و احشـاء داخـل شـکم مفیـد اسـت و بـرای سـرفه، خشونت سینه و حلق داروی خوبی محسوب می‌گردد.
ضماد شیرخشت جلا دهنده پوست است، همچنین برای روشن شدن پوست، تمیز کردن صورت و شاداب کردن آن یک لیوان شیر تازه گاو را با پنج گرم شیر خشت مخلوط کرده سه مرتبه در روز پوست صورت را با آن پاک کنید.
برای درمان و رفع تب اطفال باید پنج گرم شیرخشت را در یک بطری عرق بید کاسنی حل کرده، هر یک الی دو ساعت یک مرتبه نصف الی یک فنجان با آن بخورانید.
گاهی در اثر مصرف غذاهای نامناسب، معده مرتب صدا می‌دهد و صدای غرغر کردن آن را نزدیکان می‌شنوند، به این منظور ۳ گرم زیره سیاه را با یک لیوان آبجوش پانزده دقیقه دم کرده در آن ۲ گرم شیرخشت را حل کنید و نیم ساعت بعد از غذا میل کنید.
از شیرخشت برای کمک به درمان زونا (آبله مرغان در بزرگسالان) می‌توان بهره برد.

برای استفاده از شیرخشت برای درمان زردی نوزادان همواره بایستی جانب احتیاط را رعایت نمود و زیر نظر پزشک یا متخصصان طب سنتی از آن استفاده شود، همچنین لازم است جهت استفاده از آن از فراورده‌های مطمئن و استاندارد استفاده نمود.

با درخت شیرخشت آشنا شدید و از خواص آن آگاه هستید با هدیه درخت به زمین در حفظ طبیعت کوشا باشیم.