همراهان همیشگی ما می دونن که وقتی از درخت بیدمشک حرف میزدیم از عطر و چای بیدمشک گفتیم، می خواهم بهتون بگم که از چای بهار نارنج غافل نشید، حتما در فصل بهار شکوفه این درخت رو تهیه و در نوشیدنی های سرد و گرم خود استفاده کنید. در ادامه شما با درخت نارنج و خواص فوق العاده میوه آن آشنا می شوید و اینکه چطور نهال این درخت رو در خانه خود داشته باشید و از آن مراقبت کنید.

هر چه که در مورد درخت نارنج می خواهید بدانید

نام انگلیسی، Bitter orange, Seville orange, sour orange, bigarade orange, or marmalade orange
نام علمی گیاه، Citrus aurantium
دسته بندی، درخت میوه
میزان آبیاری، پس از خشک شدن خاک
نور مناسب، آفتاب مستقیم (زیاد)
روش تکثیر، پیوند، کاشت بذر
خاک مناسب، خاک لومی با زهکشی مناسب
دمای مناسب،12 تا 37 درجه سانتیگراد

نارنِج، همچنین نارنج ترش یا نارنج تلخ نام درخت و میوه ای از زیرردهٔ گل‌سرخیان، رُزوئیده، راستهٔ افراسانان، تیره سدابیان و از جنس مرکبات است.
نام علمی نارنج Citrus × aurantium نشان میدهد که گیاهی هیبرید است و احتمالاً از تلاقی بین پوملو pomelo و نوعی نارنگی mandarin به وجود آمده است. نارنج بومی آسیای جنوب شرقی است و توسط انسان در بسیاری از نقاط جهان منتشر شده است.

درخت نارنج مادر مرکبات است. درختی همیشه سبز است که ارتفاع آن حداکثر به 9 متر می‌رسد. نارنج برای پیوند برخی از مرکبات از جمله نارنگی و پرتقال پایه بسیار خوبی است. رشد ریشه ای خوب و سازگاری با خاک و مقاومت در برابر آفتی به نام گموز از ویژگی های درخت نارنج است.بیماری گموز نوعی پوسیدگی طوقه و ریشه درختان مرکبات است.

درخت نارنج یک تنه اصلی دارد و پس از مقدار خاصی که از زمین فاصله گرفت، بسته به سن تاج تشکیل میدهد. بهترین زمینه را برای صرفه جویی آب دارد زیرا به علت تراکم شاخ و برگ، سایه خوبی دارد و از تبخیر آب زیر خود جلوگیری میکند.

شکوفه‌های معطراین درخت به بهار نارنج معروف است، برگ‌های بیضی شکل و نوک تیز درخت نارنج، سبزرنگ و چرم مانند است. میوه‌ترش و کمی تلخ آن، نارنجی رنگ است که خواص فراوانی دارد. نارنج یکی از درختان بومی ایران است که به خصوص در ساری، بابل و شیراز به‌فراوانی کشت می‌شود و محصولات جانبی متعددی از آن به‌دست می آید.

این درخت در مناطق نسبتاً گرم و مرطوب پرورش می‌یابد. زادگاه اصلی این درخت منطقه جنوب شرق آسیا، هند و ایران است.

نارنج میوه گرد و کروی مانندی همچون پرتقال دارد، همچنين بسیار گوشتی و آبدار است که از آن استفاده های مختلفی می کنند و در زمره گیاهان دارویی پر خاصیت به شمار می رود. دارای پوست به نسبت نازکی است که در قسمت گوشتی آن چندین دانه و هسته وجود دارد و دارای ارقام و واریته های مختلفی است.

میوه این گیاه در ابتدای رشد به رنگ سبز است که به هنگام رسیدن تغییر رنگ می دهد و به رنگ نارنجی تبدیل می شود که قسمت گوشتی آن نیز به رنگ زرد تا نارنجی است.

گلهای معطر و زیبایی به رنگ سفید در فصل بهار تولید و منظره زیبایی را نمایان می کند که با نام بهار نارنج نیز شناخته می شود. گلدهی این گیاه به مدت یک ماه است، در بیشتر مناطق ایران رشد می کند. درخت نارنج در واقع مادر مرکبات به شمار می رود چرا که پایه خوبی برای شاخه های نارنگی و پرتقال به شمار می رود.

نسبت به سردی هوا حساس است و از بین می رود. برگهای سبز رنگ بیضی مانند نوک تیزی دارد که به زیبایی درخت کمک می کند. از درختان همیشه سبز و بدون خزان محسوب می شود. پوست میوه این گیاه صاف نیست و دارای طعم تلخی است.

شاخه های خارداری دارد، ریشه درخت نارنجی سازگاری خوبی با اکثر خاکها دارد به همین دلیل از رشد متناسبی برخوردار است، سالی یکبار شکوفه می دهد.
توجه داشته باشید که نارنج رسیده بسیار معطر است و عطر دلچسبی دارد که البته پس از خشک شدن معطر بودن آن کمرنگ می شود. زمان برداشت میوه این گیاه در فصل پاییز و زمستان است.

می رسیم به شکوفه پرطرفدار بهار نارنج 

بهار نارنج همان شکوفه درخت نارنج است که در فصل بهار درخت را زینت داده، در پاییز و زمستان، جای خود را به میوه نارنج می  دهد.
بهار نارنج در حالت تازه دارای بوی عطر مطبوع و طعمی پسندیده دارد اما پس از خشک شدن بوی آن ضعیف می گردد.
در برگ های بهار نارنج حفره های ترشحی مملو از اسانس و مواد مختلف وجود دارد، مناطق رویش یا کشت آن در مناطق شمالی و جنوبی ایران است.
این گل اگرچه مصرف خوراکی دارد و در پخت مربا نیز مورد استفاده قرار می گیرد، اما کاربرد اصلی آن به صورت گل خشک و به خصوص عرق در طب گیاهی است.
معمولا شکوفه های بهار نارنج را صبح زود که به حالت غنچه ی نشکفته است، می چینند و سپس در محلی تاریک خشک می کنند تا تغییر رنگ ندهند.
از بهار نارنج تازه در تهیه آب مقطر بهار نارنج و اسانس آن استفاده می شود.
بهار نارنج خشک شده به صورت دم کرده و به عنوان ضد تشنج در بیماری های عصبی مانند ضعف اعصاب و هم چنین رفع سکسکه بکار می رود، بعلاوه دارای اثر خواب آور، رفع تپش قلب، مقوی جسم و روح است. البته بوییدن زیاد آن ممکن است موجب بی خوابی گردد.
آب مقطر بهار نارنج از تقطیر بهار نارنج به وسیله بخار آب تهیه می شود.
معمولا از یک کیلو بهار نارنج در یک لیتر آب، می توان یک لیترآب مقطر معطر بهار نارنج تهیه کرد.
آب مقطر بهار نارنج مایعی زلال و دارای بوی بسیار قوی و معطر است رنگ آن گاهی به علت فساد و رشد بعضی از باکتری ها تغییر می کند.

بریم برای مراقبت از درخت نارنج و درخت کاری

روستاگل با کاشت درختان بیشمار در رویشگاه ها، کمک شایانی به طبیعت کرده است اگر میخواهید از حال درختان کاشته شده با خبرشوید به قسمت داشت سربزنید. 

درخت نارنج باید در فضایی نگهداری و پرورش داده شود که از نور مستقیم و کافی آفتاب برخوردار باشد این گیاه در سایه از بین خواهد رفت. همچنین این درخت خاک مرطوب را ترجیح می‌دهد و در مناطق گرم و مرطوب بهترین رشد را دارد. گستره‌ی دمایی 12 تا 37 درجه سانتیگراد دمای مناسب برای رشد آن است و رسیدن میوه‌های درخت به وجود دوره‌های گرما در تابستان وابسته است.

میزان آبیاری
میزان آبیاری درختان به عوامل مختلفی از جمله بافت خاک، دمای محیط و سن گیاه بستگی دارد این درخت نسبت به کم آبی حساس است کم آبی و آبیاری با فواصل طولانی باعث کاهش میوه دهی این درخت می‌شود.

به طور معمول و در آب و هوای معتدل این درخت به دو تا سه بار آبیاری در هفته نیاز دارد بین هر آبیاری باید حتماً سطح خاک خشک شود.

نور
درخت نارنج به نور مستقیم و کافی آفتاب نیاز دارد این درخت نمی‌تواند در سایه به رشد و حیات خود ادامه دهد همچنین هر چه میزان سایه بیشتر باشد احتمال بیمار شدن درخت هم بیشتر خواهد بود.

خاک مناسب
خاک مطلوب برای درخت نارنج خاکی است که زهکشی خوب و مناسب داشته باشد خاک های لومی برای کاشت و پرورش درخت مناسب هستند همچنین ترکیبی از خاک برگ و خاک معمولی هم می‌تواند برای این گیاه مناسب باشد.

برخی پرورش دهندگان نارنج اعتقاد دارند وجود مقداری زغال در خاک این درخت به سلامت و رشد درخت کمک می‌کند همچنین کودهای کامل برای رشد و افزایش ثمردهی این درخت مناسب است.

تکثیر

تکثیر این درخت به دو روش کاشت بذر و پیوند زدن انجام می‌شود.
در روش تکثیر از بذر درشت و تازه نارنج رسیده و مرغوب استفاده می‌شود این روش در ازدیاد و تکثیر نارنج متداول است. برای کاشت بذر این گیاه می‌توان از مخلوط خاک برگ و شن و یا کوکوپیت و پرلیت استفاده کرد.

بذرهای این درخت باید در محلی با نور فراوان آفتاب غیر مستقیم و در دمایی حدود 21 درجه سانتیگراد نگهداری شوند، بذرهای این درخت برای جوانه زدن به دو تا سه هفته زمان احتیاج دارند.
تکثیر به روش پیوند پس از رویش و رشد مناسب بذر انجام می‌گیرد.

هرس
هرس درخت نارنج اواسط زمستان تا اوایل بهار است که هرس آن به طور سبک انجام می شود درختان جوان چون در مراحل اولیه رشد خود هستند نیاز به هرس ندارند. به هنگام هرس صرفاً شاخه های ضعیف و آسیب دیده را قطع کنید و در مورد درختان بالغ نیز علاوه بر شاخه آسیب دیده و بیمار شاخه های اضافه ای را که مانع از رشد درخت می شوند را نیز قطع کنید.

اگر چنانچه میوه دهی درخت شما در قسمت تاج کم است بهتر است تراکم شاخسار این قسمت را کاهش دهید تا درخت نور بیشتری را دریافت کند که این نور بیشتر باعث تحریک و تولید میوه می شود.

کوددهی
درخت نارنج همچون سایر مرکبات برای رشد بهینه نیاز به عناصری همچون نیتروژن، پتاسیم و فسفر دارد که می توانید در کنار آن از عناصری همچون مگنز، مس، منیزیم و … نیز استفاده کنید تا گیاه بهترین رشد رویشی را داشته باشد.

توجه داشته باشید که گیاه تا 5 سالگی جوان محسوب می شود که پس از آن واژه بالغ برای آن به کار برده می شود به همین دلیل به هنگام کود دهی درختان جوان نیاز به کوددهی سبکتری نسبت به درختان بالغ دارند.

آفت‌ها و بیماری‌ها

مهم‌ترین آفت‌های درخت نارنج کنه نباتی و پروانه مرکبات است.

کنه نباتی، این حشره با حمله به برگ و تغذیه شیره گیاه باعث می‌شود پشت برگ درخت به رنگ قهوه‌ای درآمده و میوه‌ها حالت زنگار قهوه‌ای پیدا کنند و در نهایت باعث ریزش برگ و میوه درخت می‌شود.

پروانه مرکبات، این حشره بر روی برگ‌های جوان تخم گذاری کرده و پس با تغذیه لاروها از برگ و سرشاخه‌ها باعث از بین رفتن برگ‌های درخت می‌شود.

بیماری تریستیزا نوعی بیماری ویروسی است که باعث پریدگی رنگ برگها، رشد ضعیف گیاه و در نتیجه ریزش برگها می شود که برای کنترل آن استفاده از سموم شیمیایی توصیه می شود.

قارچ ملانوز، همانطور که از نامش پیداست نوعی بیماری قارچی است که به میوه گیاه حمله و خساراتی همچون ایجاد لکه های قهوه ای را موجب می شود.
پوسیدگی قهوه ای، زخم هایی را بر روی میوه گیاه ایجاد می کند که برای کنترل آن می توانید از سموم شیمیایی مختلفی استفاده کنید.
پوسیدگی سیاه، ریشه نوعی بیماری قارچی است که باعث ایجاد لکه های قهوه ای سیاه بر روی ریشه می شود.

شته ها، شپشک ها، راب ها و حلزون‌ها و بیماری‌های قارچی و ویروسی مرکبات از دیگر آفات این درخت هستند.

حالا خودت درخت نارنج بکار

ابتدا باید چند هسته سالم و بزرگ نارنج را انتخاب نمایید و به مدت 48 ساعت در یک لیوان آب بگذارید سپس با دستمال آنها را خشک کنید و پوست آنها را بکنید، این کار جوانه زنی گیاه را جلو می اندازد پس از جداسازی پوسته ها و آماده سازی هسته ها یک گلدان کوچک انتخاب کنید.

هسته هایبزرگ تر و سالم تر را به فاصله 1-2 سانتی متر و در عمق 2 سانتی در گلدان بکارید اما اگر این کار را برای تولید سبزه عید انجام میدهید، میتوانید هسته ها را نزدیک تر به هم بکارید پس از کاشت هسته ها، به آن ها آب دهید و روی گلدان را با پلاستیکی شفاف بپوشانید تا از رسیدن نور به آن جلوگیری نشود بعد آن را در محل پر نوری قرار دهید دور از تابش مستقیم خورشید پس از یک تا دو هفته پوشش را بردارید.

نکته: از آبیاری بیش از حد نیاز پرهیز کنید.

آشنایی با انواع درخت نارنج

نارنج معمولی از معمول ترین نوع نارنج به شمار می رود که به صورت درختچه ای کوتاه در بیشتر مناطق رشد می کند دارای تاجی گرد و متراکم است و میوه این گیاه طعم ترشی دارد. دارای برگهای معطری است و از ارقام زینتی به شمار می رود.

نارنج خوشه ای از ارقام زینتی به شمار می رود که به صورت درختچه ای کوچک ولی پر قدرت با رشد رویشی اندک و سرعت به نسبت پایین رشد می کند. میوه گرد و کروی مانندی به صورت خوشه ای در سایز کوچک تولید می کند، میوه این گیاه به رنگ زرد و نارنجی روشن است. برگهای این گیاه به صورت متراکم بر روی شاخه های گیاه ظاهر می شوند.

نارنج شمال همانطور که از نامش پیداست به طور گسترده و انبوه در جنگل های شمال قابل مشاهده است که طعم ترش تا تلخی دارد. میوه این گیاه ظاهری گرد و بیضی مانند دارد که کاربرد گسترده ای دارد. خواص بسیاری دارد و از باردهی مطلوبی برخوردار است. بسیار معطر است و فضا را عطرآگین می کند.

نارنج پیوندی گیاهی از خانواده مرکبات به شمار می رود ظاهری گرد و کروی به رنگ زرد کم رنگ دارد از میوه این گیاه بیشتر برای آشپزی استفاده می کنند، قابلیت کشت و نگهداری در منزل و فضای آزاد را دارد.

نارنج مینیاتوری قابلیت کشت در گلدان و منزل را دارد و از طعم دلچسبی برخوردار است که فضا را عطرآگین می کند. میوه گرد و کروی مانندی با پوستی صاف تولید می کند.

خوشمزه جان های درخت نارنج

ازآب نارنج برای خوشبو کردن و بهبود طعم غذا استفاده می‌شود و از پوست میوه مارمالاد تهیه میشود. شکوفه‌های آن یکی از معطرترین گلهاست که از آن مربای بهار نارنج و همچنین عرق نارنج میگیرند که در طب سنتی ایران کاربرد دارد.

پوست این میوه هم سرشار از خاصیت است. طبیعت (مزاج) پوست نارنج، گرم و خشک است. بوییدن پوست و برگ نارنج هم نشاط‌آور است. از خلال پوست نارنج می‌توان با خیساندن در سرکه، ترشی ساخت. مربا و ترشی پوست نارنج تقویت‌کننده معده‌ است.

ناگفته های نارنج

نارنج در پزشکی سنتی به عنوان یک داروی محرک و یا از بین برنده اشتها کاربرد دارد در درمان ناراحتی‌های معده از مربای آن استفاده می‌شود.

نارنج فشار خون و ضربان قلب را زیاد می‌کند.

بوییدن گل آن شادی‌آور، تقویت‌کننده مغز و از بین‌برنده آبریزش بینی (زکام) است اگر یک قاشق مرباخوری ازشکوفه خشک نارنج را به یک فنجان آب جوش اضافه کنید و در فنجان را ببندید بعد از ۱۰ دقیقه نوشیدنی بسیار خوشبو و نشاط آوری آماده می‌شود.

عرقی که از شکوفه‌های نارنج تهیه می‌شود عرق بهار نارنج نامیده می‌شود که طبیعت آن هم گرم و خشک است این عرق، نشاط آور، تقویت‌کننده مغز، بازکننده مجاری بینی، از بین برنده ترشحات سینوس‌ها و دستگاه تنفس است.

نارنج برای از بین بردن بعضی از انواع تپش قلب مفید است.

زیاد بوئیدن بهارنارنج بی‌خوابی ایجاد می‌کند، از این خاصیت می‌توان در مواقع نیاز به‌رفع خواب‌آلودگی استفاده کرداگر نگران خواب‌آلودگی در کلاس درس یا جلسه امتحان هستید یک شیشه کوچک از عطر بهارنارنج را همراه خود داشته باشید و در صورت خواب آلودگی آن را ببویید، مصرف حدود چهار گرم از پوست خشک نارنج حالت تهوع و استفراغ را دفع می‌کند و انگلهای دستگاه گوارش را خارج می‌کند.

میوه نارنج سرشار از ویتامین ث است و کالری بسیار پایین دارد.

این میوه یکی از مهمترین مرکبات در صنعت عطرسازی است.

در برخی مناطق ایران از پوست خشک شده این میوه به عنوان ادویه استفاده می‌شود.

در برخی نقاط ایران در هنگام نوروز، یک نارنج را درون ظرف آب بر سر سفره هفت سین قرار می‌دهند، این مرکبات نمادی از زمین و هستی است.

هر چه تابستان خنک‌تر باشد میوه نارنج هم ترش تر خواهد بود. به همین دلیل هم نارنج جنوب ایران شیرین‌تر از نارنج شمال ایران است.

طبع پوست این میوه گرم و خشک است در حالی که گوشت نارنج طبعی سرد و خشک دارد.

با درخت نارنج آشنا شدید می توانید با مشارکت در طرح کسب و کار سبز ما نیز شرکت کنید و با هدیه درخت به زمین در حفظ محیط زیست سهیم باشید.