می توانید به هرنامی که دوست دارید به زمین درخت هدیه کنید، ما می کاریم و نگهداری می کنیم، تا همیشه...
از زمان‌های دور درخت اُرس نماد جاودانی و نامیرایی در فرهنگ ایرانیان بوده است، بیشترین پراکندگی درخت ارس در سطح ایران دو میلیون هکتار می‌باشد. قطع درخت اُرس در ایران ممنوع است و جز درختان حفاظت شده به شمار می‌آید.
1400-12-22 14:22:10
در این مقاله با درخت چند هزار ساله‌ی ارس آشنا می‌شوید. بسیاری از ما بی‌شک تا به حال درخت ارس را در پارک‌ها و فضای سبز شهری دیده‌ایم و اکثر ما آن را درخت کاج می‌نامیم با خواندن این مطلب با درخت ارس و انواع آن آشنا می‌شوید و شما، همراه همیشگی روستاگل در پایان نظرات خود را با ما به اشتراک بگذارید.
درخت ارس Juniperus سرده‌ای است از رده ناژویان و تیره سرویان که دربردارنده بیش از ۵۰ گونه متفاوت است و در سرتاسر نیمکره شمالی از شمالگان تا جنگل‌های بارانی آفریقا و از آمریکای شمالی و مرکزی تا خاورمیانه و شمال هیمالیا در ارتفاعات گوناگون رویش دارد. ۵ گونه از آن در سه دیسه درختی، درختچه‌ای و خزنده در ایران یافت می‌شود.
درخت اُرس یا وُرس یا سروکوهی که به نام‌های بُرس، هَوَرس، اَوِرس، اُرسا، اَرچا و اردوج نیز خوانده می‌شود، سرده‌ای بسیار با ارزش و دیرزی از تیره سرو است که در مناطق کوهستانی و بیشتر در ارتفاعات بیش از ۲۵۰۰ متر می‌روید.
این سرده که بومی ایران نیز است در دامنه جنوبی رشته کوه‌های البرز، از آذربایجان تا خراسان و به ویژه در شرق کشور مناطق ارس سیستان و تخت مایان و در ارتفاعات به طور گسترده یافت می‌شود.
درخت اُرس بسیار پایدار و سازگار با هر نوع آب و هوا است و برگ‌هایش مانند دیگر گونه‌های سرو به شکل سوزنی است. این درخت دارای عمر طولانی بیش از 2 هزار سال بوده و در برابر بیماری‌ها و انگل‌های طبیعی بسیار مقاوم است.
چنان‌که آسیب انگل‌ها تنها موجب دیسه‌مندی این گیاه و تنوع رخ و ریخت تنه و شاخه‌های آن شده‌اند که این خود به زیبایی و تنوع اشکال اُرس در گذر میلیون‌ها سال انجامیده است.
پراکندگی درخت ارس در سطح ایران 2 میلیون هکتار است که بیشتر در خراسان تمرکز دارد. اُرس در ایران از جمله درختان حفاظت شده به‌شمار می‌آید که قطع آن ممنوع است. از دیرباز در فرهنگ ایران اُرس و سرو نماد جاودانگی و نامیرایی بوده است و به شکل نگارگری ایرانی در سنگ نگاره‌های پیش از اسلام و در شکل نماد ترمه پس از اسلام در گستره هنرهای تجسمی ایران همواره نقش اساسی داشته است.
گونه‌ای از دیسه خزنده آن را می‌توان در دامنه‌های شمالی البرز که میزان بارندگی بیشتری دارد همچون ارتفاعات سماموس و ارفه کوه یافت. منطقه شهرستانک یکی از زیست‌بوم‌های دیسه درختی اُرس است که شمار فراوانی از آن را اگرچه تُنُک در خود جای داده است که برخی از آن‌ها بسیار کهنسال‌اند.
گمان می‌رود در روزگاری نه چندان دور سرتاسر البرز پوشیده از گونه‌های متنوع اُرس به ویژه گونه درختی بوده است که در گذر زمان به خاطر بهره‌برداری بیش از اندازه از انبوهی آن کاسته شده چنان‌که اکنون تنها نشانه‌هایی از آن پوشش گسترده یافت می‌شود که در برخی نقاط مانند هزارمسجد یا شهرستانک و منطقه ماز-دلیچایی می‌توان بازمانده‌هایی از آن انبوهی گذشته را یافت.
در فراسوی البرز در بلندی‌های نواحی کوهستانی پارک ملی خَبر جوامعی از ارس‌های تنومند و کهنسال وجود دارند که در سطوح سنگی و پرشیب استقرار یافته‌اند. همچنین در ارتفاعات جیرفت کرمان منطقه سربیژن و دلفارد و ارتفاعات حاجی آباد هرمزگان کوه سیرو نیز این گیاه به صورت پراکنده یافت می‌شود.
گفتنی است در گذشته از شاخه اُرس در میان پارچه‌های پشمی برای گریزاندن حشرات موذی چون درخت بید استفاده می‌شده است. درخت اُرس به خاطر رشد اندکی که دارد (کمتر از یک میلی‌متر در سال) می‌تواند عمری طولانی داشته باشد.
از این رو در گستره البرز و دیگر نقاط ایران وجود اُرس‌هایی کهنسال تا دست کم ۱۰۰۰ سال معمول است هرچند برخی از این درختان اُرس، مانند درخت اُرس روستای ابرسیج و اُرس شهر دیباج قدمتی چند هزار ساله پیدا کرده و به واسطه در معرضِ دید بودن شناس می‌شوند.
اُرس در رشته کوه زاگرس و رشته کوه‌های مرکزی ایران نیز یافت می‌شود، این درخت در ترکی آردئچ، آتوش و آردئش و در کردی (کرمانجی) مَرخ خوانده می‌شود و اعراب میوه آن را ابهل نامند.
این درخت را می‌توانید در رویشگاه کوهستان به زمین هدیه کنید.
ارس Juniperus سرده بزرگی مشتمل بر ۶۰ گونه است که به‌طور گسترده در نیمکره‌ی شمالی، از مناطق سرد و قطبی مانند گرینلند، شمال سیبری و آلاسکا تا کوه‌های بلند مناطق گرمسیری انتشار یافته است. گونه‌های این سرده همیشه سبز، به صورت درختانی بلند، کوچک یا درختچه‌ای و خزنده بوده، دیر زیستی و عمر برخی درختان آن بسیار زیاد و حتی تا بیش از ۲۰۰۰ سال می‌رسد. به جز گونه‌ی deppeana معمولاً پوست به فلس‌های طولی از تنه جدا می‌شود.
شاخه‌های پیرامونی گسترده و نامنظم هستند، برگ‌ها فلسی و آرایش آن‌ها متقابل متلاقی یا در چرخه‌های ۳ تایی، در درختان جوان همیشه سوزنی یا نیشتری شکل، اما در درختان مسن به صورت یکی از دو نوع نامبرده یا هر دو با هم دیده می‌شوند.
معمولاً دوپایه، به ندرت تک پایه، گل‌های نر شاتونی، به شکل تخم‌مرغی یا واژ تخم‌مرغی و بر روی شاخه‌های کوتاه انتهایی یا محوری هستند. گل آذین یا مخروط ماده به شکل کروی و از ۳ تا ۶ فلس تشکیل شده‌است و در زیر بعضی یا همهٔ آن‌ها ۱ یا ۲ تخمک وجود دارد.
مخروط کروی شکل، شفت مانند، غیر شکوفا و در سال اول یا دوم از رشد خود رسیده، فلس‌ها ۳ تا ۶ عدد، کم و بیش گوشتی به صورت بسته و چسبیده به هم، معمولاً موقع رسیدن به رنگ آبی تیره یا از غبار سفید رنگی پوشیده شده و خیلی صمغ دار هستند.
در داخل هر مخروط ۱ تا ۱۰ دانه گرد، تخم مرغی یا گوشه‌دار با پوشش سخت و بدون بال قرار دارد. لپه ۲ یا ۴ تا ۶ عدد است.
بذر این درخت باید در خاک آهک بماند و تحت شرایط آبدهی و نور مناسب رشد کند. یک راه دیگر آن که به صورت طبیعی است که باید بذر آن توسط حیواناتی مانند کلاغ، خرس و گراز خورده شود و مدفوع آن‌ها بر روی زمین بر جای بماند تا در شرایط مناسب در طبیعت رشد کند.
در میوه‌های سرو کوهی به مقدار جزئی پیرو اکسالیک اسید و چند اسید دیگر و کمی قند و در حدود ۰/۸ تا ۱/۲ درصد اسانس یافت می‌شود.
گونه‌های این جنس قادرند سرمای شدید و خشکی هوا را به خوبی تحمل نمایند.
اگر دوست دارید در حفظ این درخت کهنسال سهیم باشید می‌توانید با هدیه این درخت ارزشمند به زمین حتی در زادگاهش رشته کوه البرز این امر را میسر کنید برای دیدن درختان کاشته شده تا به امروز اینجا را کلیک کنید روستاگل برای حفظ منابع محیط زیست در کنار شماست.
