• آیا درخت بادام کوهی در ایران رشد می‌کند؟
• نام علمی این درخت را می‌دانید؟
• می‌دانید درخت بادام کوهی دارای خواص درمانی است؟
•  
• دراین اینجا می‌خواهیم به این سوالات پاسخ دهیم با روستاگل همراه باشید و با این درخت آشنا شوید.

دنیای درخت بادام کوهی

Amygdalus scoparia بادام کوهی یا ارژن در زبان لری، گونه‌ای از بادام است که در ایران و کشورهای همسایه‌ی غربی آن می‌روید. علاوه بر نام علمی آن که اشاره شد، بعضی مقالات نام علمی این گونه را Amygdalusorientalis  نیز ذکر کرده‌اند.

 این درخت در رویشگاه هیو کاشت و نگهداری می‌شود.

دامنه انتشار این گونه وسیع است و نواحی استپی و ارتفاعات نیمه خشک کشور دیده می‌شود.

در کرمانشاهان و لرستان و بختیاری تا دزفول و بهبهان و ارتفاعات فارس و کرمان و بلوچستان و خراسان و ارتفاعات مرکزی اصفهان یزد انتشار دارد.

پایین‌ترین حد ارتفاع آن از سطح دریا در حوالی بندرعباس در ۶۰۰ متر ارتفاع و حد اعلای آن در شیرکوه یزد و رابر کرمان تا ۲۷۰۰ متر ارتفاع می‌باشد.
بادامک درخت یا درختچه‌ای‌ است مشابه وامچک و ارتفاع آن به ۶ متر بالغ می‌شود شاخه‌های صاف و براق و قطر گل‌هایش به ۲۵ میلی‌متر بالغ می‌گردد.
نام محلی آن در نقاط مختلف بادام و بارشین (در فارس)، بادامک و بادامچه (در کرج)، جرگه (در جهرم)، بایم و بایم حرومه (در لرستان )، با دامشک( در طبس)، الوک (در جبال بارز) می‌باشد.
این گونه امروزه بیشتر با نام بادام اسکوپریا اخته می‌شود و در طرح‌های بیابان زدایی مورد استفاده قرار می‌گیرد در رویشگاه دشت ارژن روستاگل این درختچه برای جنگل‌کاری استفاده شده است.

Prunus scoparia یک بادام وحشی است که در ترکیه، ایران، ترکمنستان و افغانستان یافت می‌شود. این درخت یک بوته زیراتیک است و از آن برای پیوند بادام اهلی برای ایجاد مقاومت در برابر خشکی استفاده می‌شود.

بوته زیراتیک چگونه بوته‌ای است؟

هر گیاهی است که با استفاده از مکانیزم‌هایی برای جلوگیری از اتلاف آب یا ذخیره آب موجود، با زندگی در یک زیستگاه خشک یا از نظر فیزیولوژیکی خشک (باتلاق شور ، خاک شور یا اسید باتلاق) سازگار است مانند کاکتوس‌ها که برگ‌های ضخیم و گوشتی دارند.

سایر سازگاری‌های زیراتیک شامل پوشش‌های برگ مومی، توانایی ریختن برگ‌ها در دوره‌های خشک، قابلیت تغییر مکان یا چین خوردن برگ‌ها برای کاهش جذب نور خورشید و ایجاد پوشش برگ متراکم و مودار است.

با درخت بادام کوهی آشنا شوید

این گونه از خانواده گل سرخ Rosaceae، جنس بادام Amygdalus.spp و شاخص اندیکاتور ارتفاعات پایین‌تر از ۲۷۵۰ متر است اما در کوهستان‌های گرم و خشک در ارتفاع بالاتر نیز یافت می‌شود.

ارژن برگ‌های ساده بیضی شکل، میوه شفت و شاخه‌هایی با انتهای خار مانند دارد. به میوه کال آن چقاله گفته می‌شود که ترش مزه است، میوه‌ی رسیده آن هسته‌ای تلخ مزه است، چوب آن نیز بسیار مقاوم است.

رشد قطری سالیانه ارژن بسته به آب و هوا حدود یک تا دو میلی‌متر است؛ لذا حفاظت از پایه‌های کوچک آن نیز در اکوسیستم خشک بوم فلات ایران ضروری و مهم است. 

درخت بادام کوهی (ارژن) گونه مقاومی است که در خاک‌های آهکی و در میان تخته سنگ‌های کوهستان‌ها نیز می‌روید.

این درخت دارای ریشه‌های عمیق و مقاوم در برابر کم آبی و وزش بادهای شدید است.

پژوهشی که بر روی این درختچه در فریدن استان اصفهان انجام شده نشان می‌دهد که نیروی گسیختگی ریشه‌های آن بسیار بالاست.

به دلیل شباهت نام فارسی، گاهی این گونه با دیگر گونه‌های جنس بادام اشتباه گرفته می‌شود، صمغ فارسی یا زدو از این درختچه به دست می‌آید.

بادام ارژن یکی دیگر از انواع نهال بادام می‌باشد که با نام بادام کوهی نیز شناخته می‌شود.

این درخت ساقه‌های سبز رنگی دارد و خاستگاه اصلی آن علاوه بر ایران کشورهای همسایه نیز می‌باشد.

ارتفاع این نوع درخت بادام ارژن تا ۶ متر بیشتر نمی‌باشد و شاخه‌های آن نیز مانند ترکه است که تنها در فصل بهار برگ‌های سبز رنگی دارد. در فصل تابستان غالباً برگی در شاخه‌ها مشاهده نمی‌شود از این نوع بادام بیشتر با عنوان درختچه یاد می‌شود تا درخت.

درختچه‌ای خوش منظر با گلبرگ‌های سفید و میوه‌های کرک‌دار است، شکوفه‌ی این نوع بادام نیز مانند انواع دیگر سفید مایل به صورتی است.

میوه‌ی درخت بادام ارژن تخم‌ مرغی شکل است و مانند دیگر انواع بادام حالت کشیده ندارد.

نهال بادام ارژن بیشتر در خاک‌های عمیق و بر روی سنگریزه‌های مناطق کوهستانی رشد می‌کند.

رشد این نوع بادام در مناطق کوهستانی مانند استان‌های فارس، اراک، کردستان و لرستان است؛ به همین دلیل است که به بادام کوهی نیز شهرت دارد.

یکی از ویژگی‌های بارز این نوع بادام مقاومت بالای آن به خشکی است.

از بادام کوهی (ارژن) به عنوان یک داروی گیاهی شاخص و مفید نام می‌برند و برای این درخت خواص بسیار زیادی ذکر شده که نمی‌توان آن را نادیده گرفت جالب است بدانید بادام ارژن خواص دارویی، خوراکی و صنعتی دارد که در رویشگاه‌های روستاگل کاشت و مراقبت می‌شوند.

مغز بادام ارژن حالت گرد دارد و بسیار پر مغز است و به راحتی شکسته می‌شود و مصرف آن خواص بسیار زیادی دارد.

ارتفاع این نوع بادام همانطور که اشاره شد بسیار کم است و می‌توان به راحتی اقدام به چیدن آن کرد.

خواص بادام ارژن

• خاصیت ضد التهاب، از بادام کوهی در صنعت تبدیل نیز استفاده می‌کنند.
• روغن بادام ارژن خاصیت نرم‌کنندگی و ضد التهابی دارد و از آن می‌توان برای درمان زخم‌های کهنه استفاده کرد.
• ضدعفونی‌کننده، مصرف بادام ارژن می‌تواند مانند یک ضدعفونی‌کننده قوی برای بدن مفید باشد.
• برطرف‌کننده شوره، در گذشته از کوبیده این نوع بادام برای درمان شوره و برطرف کردن آن استفاده می‌کردند.
• تقویت‌کننده چشم، از بادام کوهی برای تهیه سرمه استفاده می‌کردند که بر قدرت بینایی و تقویت آن تأثیرگذار بوده است.
• درمان کهنه زخم‌ها، از بادام کوهی و سرکه ضمادی تهیه می‌کنند و آن را برای زخم‌های کهنه مورد استفاده قرار می‌دهند.
• درمان مشکلات تنفسی، دم کرده پوست بادام ارژن در علاج سرفه و تنگی نفس مؤثر است.
• مسکن، دم کرده برگ این نوع بادام در تسکین درد مؤثر است.

نکته مهم در مورد این درخت لازم به ذکر است بادام کوهی بیش‌تر به صورت فرآوری شده توصیه می‌شود.

متاسفانه باید اشاره کرد که توجه کافی به این گونه با ارزش نمی شود و بسیاری از افراد برای کسب سود بیشتر اقدام به بریدن این درختان در دامنه کوه‌ها می‌کنند و شاهدیم که این رقم با ارزش هر ساله کمتر می‌شود.

یکی دیگر از دلایل کاهش بادام کوهی استفاده از چوب آن برای تهیه ذغال است.

بیشتر افرادی که به کوهستان‌ها مراجعه می‌کنند، متأسفانه بدون توجه به این گونه با ارزش آن را بریده و برای تهیه ذغال استفاده می‌کنند.

امیدواریم تمام کسانی که این نوشتار را می‌خوانند، برای حفظ منابع طبیعی مخصوصاً گونه‌های ناشناخته بیش‌تر تلاش کنند. حامی جنگل‌ها باشند، بادام ارژن یکی از همین گونه‌های ناشناخته است که نقش مهمی در سلامتی دارد شما می‌توانید در حفظ این درخت کوشا باشید و با کاشت درخت با طبیعت آشتی کنیم.