دراینجا شما را با مشخصه‌های درخت گیلاس آشنا کرده و با نحوه پرورش و تکثیر آن آشنا می‌شوید و در پایان برای شما از افسانه‌های این درخت گفته شده است بخوانید و لذت ببرید.

گیلاس درختی است که بیشتر با چوب و میوه‌اش شناخته می‌شود اما شکوفه‌های زیبای بهاری‌اش و گونه‌هایی از این درخت تزیینی ساکورا یا درخت سافورا در فرهنگ عامه و باورهای اقوام مختلف حضور پررنگی دارند.

درخت گیلاس در زبان‌های مختلف

درخت گیلاس در کنار درخت آلبالو جز درختان میوه است در ایران به آن آلولک نیز گفته می‌شود، گونه از درختان prunus به شمار می‌رود و با نام علمی prunus avium شناخته می‌شود. در زبان انگلیسی با نام cherry و در ترکی کیراز خوانده می‌شود.

واژه انگلیسی آن از واژه فرانسوی norman cherise و واژه لاتین cerasum (که به منطقه‌ای در نزدیکی ترکیه اشاره دارد که نخستین بار گیلاس از آنجا وارد اروپا شده است) گرفته شده است.

روایت شده است که نخستین بار در سال 72 پیش از میلاد، گیلاس توسط لوسیوس لیسینیوس لوکولوس از شمال شرقی آناتولی به رم آورده شده است. همچین در روایت‌های انگلیسی مشهور است به دستور هنری هشتم که گیلاس را در فلاندر چشیده بود، این درخت در انگلستان کشت شد.

برخی معتقدند واژه گیلاس از واژه یونانی kerasi  گرفته شده است.

امروزه کشورهای ایالت متحده آمریکا، ترکیه، ایران و ایتالیا از تولیدکنندگان عمده گیلاس در جهان به شمار می‌روند. این درخت که بومی مناطق معتدل نیم کره شمالی است دارای گونه‌های بسیاری است که دو گونه از آن در آمریکا، سه گونه در اروپا و مابقی در آسیا وجود دارند. 

می‌دونی چند گونه گیلاس در ایران وجود دارد

گیلاس سیاه، گیلاس قرمز ارومیه، گیلاس زرد ارومیه، گیلاس تک دانه مشهد، گیلاس سفید رضاییه، گیلاس بینگ، گیلاس شبستر، گیلاس سیاه قزوین، گیلاس حاج یوسفی، گیلاس ناپلئون، گیلاس قرمز، گیلاس صورتی

گیلاس‌ها معمولا در ارتفاع 6 تا 9 متری رشد می‌کنند و گاهی تا 11 متر نیز می‌رسند، عمر کوتاهی دارد و معمولا در حدود 20 تا 40 سال عمر می‌کند و درخت گیلاس ساکورا (گونه‌ی تزیینی گیلاس که کمتر میوه می‌دهد) نهایت تا بیست سال عمر می‌کند.

در ابتدای بهار، شکوفه‌های زیبا و معطر گیلاس زودتر از بسیاری از درختان، زیبایی وصف ناپذیری به آن می‌دهد. این درخت از نظر پذیرش گرده توسط مادگی گل‌هایش، خود ناسازگار است و بیشتر جزو گیاهان دگرسازگار به شمار می‌رود بنابراین برای گرده افشانی در باغات گیلاس از درختان آلبالو استفاده می‌شود.

گیلاس‌ها را به طور کلی به لحاظ میوه‌شان به دو دسته گیلاس ترش و شیرین تقسیم‌بندی می‌کنند. میوه‌ی گیلاس عمدتا به شکل قلب تا کروی شکل است و قطری در اندازه‌ی نهایت 2 سانتی‌متر دارد و در رنگ‌های متنوعی از زرد گرفته تا قرمز تیره دیده می‌شود.

یاد می‌گیریم چطور درخت گیلاس رو تکثیر کنم

گیلاس‌ها به روش قلمه زدن و کاشت از طریق بذر تکثیر می‌شوند. عمق ریشه‌های گیلاس سطحی است و باید در خاکی کشت شود که از زهکشی مناسبی برخوردار باشد و رطوبت زیادی نداشته باشد که سبب یاز پوسیدگی ریشه‌های حساس آن شود. گیلاس هوای گرم و کم باران را در فصل رشد و اواخر فصل برداشت می‌پسندد و به سرمای مناسب در حدود 5 تا 7 درجه در 900 تا 1800 ساعت در دوره‌ی استراحتش نیاز دارد.

این درخت پس از کاشت در باغ برای تولید اولین محصول خود 3 تا 4 سال و برای رسیدن به بلوغ به هفت سال نیاز دارد. با این حال به دلیل هجوم آفات و مستعد بودن به بیماری درخت میوه‌ای سختی برای رشد و زنده ماندن به شمار می‌رود.

آفاتی چون شته گیلاس سیاه یا مگس سیاه گیلاس myzus cera در ابتدای بهار، مگس میوه گیلاس Rhagoletis cingulata در اواخر بهار و آفات دیگری چون شپشک‌های گیاهی، کنه تار عنکبوتی، لارو و حشرات چوب خوار به این درخت علاقه بسیاری دارند همچنین بیماری‌هایی چون شانکر باکتریایی، شانکر سیتوسپورا، پوسیدگی قهوه‌ای میوه، پوسیدگی ریشه در خاک مرطوب، پوسیدگی طوقه و چندین بیماری ویروسی دیگر در کمین درختان گیلاس است.

میوه‌ی درخت گیلاس که سرشار از فیبر غذایی و ویتامین ث، پروتیئن، کربوهیدارت و چربی ناچیز و مواد مغذی معدنی است سبب شهرت این درخت است و شکوفه‌های گیلاس از محبوب‌ترین گل‌ها برای زنبورعسل به شمار می‌روند.

درخت گیلاس و فرهنگ‌های مختلف

در سراسر ژاپن درخت گیلاس یا ساکورا را نماینده خوش شانسی، شروع دوباره و احیای مجدد می‌دانند و به دلیل عمر کوتاه شکوفه‌های زیبایش در ادبیات عمومی ژاپن آن را نماد لذت‌های معصومانه معرفی می‌کنند و یادآور می‌شوند که عمر زمان کوتاهی است که باید با عزیزان به اشتراک گذاشته شود.

در اساطیر باستانی درخت گیلاس اکسیری دارد که به خدایان جاودانگی داده است. در افسانه‌های چینی ققنوس افسانه‌ای روی بستری از شکوفه‌های گیلاس می‌خوابد و این شکوفه‌ها هستند که به او جاودانگی را هدیه می‌کنند.

در داستان‌های بودایی گیلاس نماینده باروری و زنانگی است و طبق افسانه‌ها مادر بودا در هنگام زایمان توسط یک درخت گیلاس حمایت شده است و در فرهنگ غربی هدیه دادن درخت گیلاس به معنای نوید روزهای خوش آینده است.

پس از شناخت این درخت زیبا و افسانه‌ای می‌توانید توسط روستاگل درخت گیلاس را در رویشگاه سبلان به زمین هدیه کرده و در طرح روستایی سبز و کمک به محیط زیست سهیم باشید.