درخت آزاد یکی دیگر از دلایل سرسبزی و زیبایی طبیعت شمال ایران است، این درخت نیز در کنار درختانی چون درخت انجیلی و درخت بلوط و... در فصل پاییز با وجود برگ‌های زرد و طلایی تصویر زیبایی را به رخ هر بیننده می‌کشد در اینجا به شناخت بهتر درخت آزاد می‌پردازیم.

به دنیای درخت آزاد خوش آمدید

درخت آزاد، درختی زینتی، از خانواده نارون، با تنه‌ای راست و برگ‌های سبز تیره در بهار و زرد و قرمز در خزان است که در برابر سرما مقاوم است و از چوب مقاوم آن در صنایع کشاورزی و روستایی استفاده می‌شود.

این درخت با نام علمی zelkova ,zekova carpinifolia ,Caucasian zelkova است که همچنین با نام‌های آزاردار، آزاددار، سیاهدار، ازدار، نیل، سیاه دور، آقچه، آغاج، بر، بوز، رفق و سلک وا شناخته می‌شود و در زبان گرجی به آن ستون سنگی می‌گویند.

این درخت که از گونه کمیاب نارون ulmaceae است و به صورت پراکنده در جنگل‌های شمال ایران دیده می‌شود؛ جز درختان بومی ایران است و در قفقاز و البرز دیده می‌شود و در جنوب و جنوب غربی دریای مازندارن، جنوب شرقی اروپا و جنوب غربی آسیا رویش دارد. درخت آزاد ارتفاعی در حدود 20 -35 متر دارد و قطرش به بیش از یک متر می‌رسد.

عمر این درخت طولانی است و پوست تنه‌اش صاف و به رنگ نقره‌ای تا خاکستری است که هرچه سن درخت بیشتر شود، پوست درخت به صورت پلاک جدا می‌شود و شکل لکه‌های نارنجی رنگ در آن نمایان می‌شود.

برگ‌های درخت آزاد سبز تیره، دندانه‌دار و کاغذی است که به شکل تخم مرغی یا بیضی با رگبرگ‌های شانه‌ای است. گل‌های آن ناشکوفا، دارای سطحی صاف، خشن و متمایل به رنگ سبز که در قاعده شکم‌دار است و به صورت منفرد یا به ندرت به صورت خوشه‌های دو تا چهارتایی در محورهای بالای برگ شاخه‌های جوان قرار می‌گیرد و گرده افشانی آن توسط باد صورت می‌گیرد.

چطور درخت آزاد را تکثیر کنیم؟

 تکثیر این درخت بیشتر از راه بذر، در ماه‌های مهر و اسفند صورت می‌گیرد، روش زدن پیوند در این گونه چندان مرسوم نیست و فقط به صورت محدود روی نارون و آن هم در فصل بهار انجام می‌شود. آزاد درختی است نورپسند که خواهان خاکی سبک، غنی و عمیق است در خاک رس، خاک لومی و خاک شنی رشد می‌کند و در مقابل سرما مقاوم و نسبت به خشکی حساس است.

از آنجایی که آزاد تحمل مقاومت در سرمای -25 را داراست، برای کاشت در مناطق سردسیر و نیمه سردسیر مناسب است. این درخت همچنین در برابر هرس سنگین مقاوم است و قادر به تحمل آلودگی هوای شهری است.

این درخت که به عنوان درخت زینتی در اروپا کاشته می‌شود و در گذشته به سبب داشتن تنه راست و برگ‌های زرد و قرمز زیبا در پاییز، زینت‌بخش باغ‌های حاکمان محلی گیلان بوده است.

می‌دونستید درخت آزاد خواص درمانی داره؟

در مورد خواص درمانی این درخت گفته شده است که ضماد برگ‌های آن برای تحلیل ورم‌ها و انسداد خونزیری مفید است، آشامیدن عصاره برگ‌های تازه آن درمان کننده عرق النسا است و قولنج را نیز برطرف می‌کند و حل کننده خون منجمد در مثانه و دفع کننده سموم است همچنین از جوشانده برگ‌های درخت آزاد می‌توان برای دفع حشرات استفاده کرد.

درخت آزاد در فرهنگ‌های مختلف

در فرهنگ و باور مردم شمال ایران درخت آزاد مونث است و براساس همین اعتقاد درخت آزاد سالمند کنار آرامگاه را همسر مرد مدفون در آن بقعه تلقی میکنند و این درخت را تحت هیچ شرایطی قطع نمی‌کنند.

احمد محسن پور موسیقی دان برجسته معاصر (1394-1324) که نقش ویژه‌ای در احیای موسیقی محلی مازندرانی ایفا کرده است در وصیت‌نامه‌ی خود نگاشته بود « خاک مزارم نیاز به هیچ گونه تزیین ندارد، بگذارید بر آن سبزه بروید که برای موجودات دیگر مفید باشد، فقط بر خاک مزار در حدود بالای سرم نهال درخت آزاد بنشانید که سمبول فکر من باشد.»

سعدی در گلستان در باب هشتم در آداب صحبت (حکمت شماره 107) می‌نویسد، حکیمی را پرسیدند:

چندین درخت نامور که خدای عز و جل آفریده است و برومند، هیچ یک را آزاد نخوانده‌اند مگر درخت سرو را که ثمره‌ای ندارد، در این چه حکمت است؟ گفت هر درختی را ثمره‌ای معین است که به وقتی معلوم به وجود آن تازه آید و گاهی به عدم آن پژمرده شود و سرو را هیچ از این نیست و همه وقتی خوش است و این است صفت آزادگان.

با توجه به اینکه مهم ترین وجه استفاده از درخت آزاد جنبه زیبایی و تزیینی آن است، و خزان برخلاف اکثر گیاهان به جنبه زیبایی آن می‌افزاید شاید بتوان این حکایت سعدی را مهر تایید بر نام‌گذاری این درخت در بین ایرانیان دانست.

با این درخت زیبا آشنا شدیم بیایید در حفظ این درخت کم یاب کوشا باشیم. روستاگل در کنار شماست و با آبیاری و کود دهی منظم از درختان شما مراقبت می‌کند.