درخت توسکا، درختی زیبا با قامتی استوار که می‌تواند حدود 100 سال عمر کند و چوب آن در گذر زمان پس از برش، رنگ‌های متفاوتی را تجربه می‌کند.

می‌دانستید آلنوس قدیمی‌ترین فسیل درخت توسکا است؟

پس این مطلب را از دست ندهید در ادامه با نام های گوناگون درخت توسکا آشنا می‌شوید مانند زبان گیلکی که در آن درخت توسکا را توسه می‌نامند و همچنین نحوه نگهداری این درخت و... و در پایان شما را با فرهنگ سلتیک و نقش درخت توسکا در آن آشنا می‌کنیم لطفا تا انتها ما را همراهی کنید.

نکات جالب در مورد درخت توسکا که تاکنون نشنیده‌اید

درخت توسکا، توسه، رازدار و رزدار با نام علمی Alnus که در انگلیسی با نام Alder شناخته می‌شود از خانواده‌ی betulaceae به شمار می‌رود. نام رایج انگلیسی آن از واژه باستانی انگلیسی alor که خود ریشه‌ی آلمانی بنام aliso دارد گرفته است.

Alnus نام علمی آن از فرانسوی aulne و اسپانیایی alamo (که اصطلاحی برای نامیدن صنوبر است) گرفته شده است. در گیلان و لاهیجان درخت توسکا را توسه می‌نامند و در منطقه‌هایی همچون آستارا و طالقان به آن رزدار یا رازدار گفته می‌شود.

باید توجه داشت دار به معنای درخت است.

این درختان در سرتاسر مناطق معتدل شمالی دیده می‌شوند.

توسکا درختی برگ ریز است که می‌تواند در قامتی حدود 50 متر رشد کند و حدود 100 سال عمر کند. برگ‌های توسکا متناوب، ساده و دندانه‌دار است. گل‌های نر و ماده اغلب قبل از رویش برگ‌ها در فصل بهار ظاهر می‌شوند و از طریق باد و زنبور عسل گردافشانی می‌کنند.

درختان توسکا از درختان سریع‌الرشد جنگل‌های مرطوب شمال ایران است و گل آذین آنها در اواخر زمستان قبل از باز شدن برگ شکفته می‌شود. این درختان بیش از صد سال عمر نمی‌کنند و منتهای رشد آنها تا ۵۰ سالگی است وجوانه‌های این درختان پایدار است و از این جهت از سایر درختان جنگلی متمایزند. دانه‌های آنها کوچک، بالدار، چند ضلعی و برنگ قهوه‌ای مایل به سرخ هستند.
درختان توسکا به طور منفرد و تک برویند در ۱۵ تا ۲۰ سالگی بارور می‌شوند ولی در جنگل‌های انبوه از ۳۵ سالگی بارور می‌شوند این درختان جست ریشه جوش تولید نمی‌کنند ولی دارای جست‌های ساقه سریع الرشد می‌باشند.
توسکا در ایران دارای دو گونه است که در جنگل‌های خزر می‌رویند و هر دوی آن‌ها دارای نام‌های محلی واحدی است و عبارت است از توسه (در گیلان) سیاه توسه و سفید توسعه (در لاهیجان) توسا (در رودسر) توسکا (در مازندران و گرگان) تسکا (در نور) رزدار (در آستارا و توالش)

.۱ به طوری که دیده می‌شود قالب نام‌ها از واژه توسکا مشتق شده است و وجه تسمیه آنها به واسطه شباهت میوه‌های آن به توت کال می‌دانند. در کتب مختلف فارسی به دو گونه توسکای ییلاقی و قشلاقی نام‌های مختلف زیر: حوره ،آغچه آغاج، قزل آغاج، بشجیر وشوخط  اطلاق می‌شود.

انواع توسکا
1.alnus glutinosa
2.alnus subcordata
1.توسکا قشلاقی ( alnus glutinosa)
این درخت بومی اروپا وآسیای شمالی است واریته‌هایی از آن در جنگل‌های ساحلی دریای خزر می‌روید. در ترکیه قفقاز و توالش و ایران انتشار دارد در ایران جلگه‌های دریای خزر می‌روید و می‌توان گفت اولین درختی است که در ساحل دریای خزر ظاهر می‌شود و تا ارتفاع ۱۰۰۰ متر در ولی آباد بالا می‌رود ارتفاع آن در شرایط مساعد ۲۵ تا ۳۰ متر و قطر آن به یک متر می‌رسد. نام آن در شمال توسکای قشلاقی است و در لاهیجان مجتملا سیاه توسه نامیده می‌شود و نام عربی آن حوره رومیه است.
برگ‌های آن تقریباً گرد یا تخم مرغی و ابعاد آنها ۳ تا ۷ در ۵ تا ۱۰ سانتی‌متر و پایک آن دارای سانتی‌متر طول است. چسبناک بودن جوانه‌ها: و شکل برگ و قاعده گوه‌ای آن درخت ،درخت توسکای قشلاقی را از گونه دیگر مشخص می‌سازد.
۲.توسکای ییلاقی (alnus subcordata)
این درخت بومی اروپا و خاورمیانه است در اغلب جنگل‌های شمال ایران و جنگل‌های خزر در مناطق مرطوب قعر دره‌ها وجود دارد از قسمت‌های ساحلی و جلگه تا ارتفاع ۲۰۰۰ متر بالا می‌رود. ارتفاع آن متجاوز از ۴۰ متر است ابعاد برگ آن ۴.۵ تا ۷ در ۷ تا ۱۴ سانتی‌متر و کمتر و بیشتر است و طول دم برگ آن سانتی‌متر می‌رسد شکل کشیده برگ و انتهای تیز و قاعده قلبی شکل باعث تشخیص این درخت از گونه‌های دیگر می‌گردد. دانه‌های آن تخم مرغی پهن با بال باریک است.
نام آن در بعضی نقاط شمال به توسکای ییلاقی مشهور شده است تصور می‌رود در لاهیجان سفید توسه نام دارد. بعضی گونه‌های توسکای ییلاقی در سراسر جنگل‌های شمال از مینودشت تا گرگان تا آستارا انتشار دارد یک واریته از توسکا ییلاقی از زیارت گرگان و هشتپر و نوارود و اسالم و ارتفاعات خلخال بین ۱۲۵۰ تا ۱۹۰۰ متر ارتفاع از سطح دریا دیده می‌شود.

درخت توسکا نخستین درخت شمالی ایران است که جوانه می‌زند و در خزان آخرین درختی است که برگ‌هایش زرد می‌شود. قدیمی‌ترین فسیلی که از توسکا دیده شده است متعلق به شمال بوهم است که با عنوان آلنوس شناخته می‌شود و حدود 58 میلیون سال قدمت دارد.

چگونه درخت توسکا را پرورش دهیم؟

درخت توسکا از سه طریق تکثیر می‌شود.

• پاجوش
• ریشه جوش
• کاشت بذر

این درخت خاک سنگین و عمیق، مکان آفتابی و مرطوب برای رشد و نمو نیازمند دارد. باید توجه داشت درخت توسکا رشد سریعی دارد و در مناطق مرطوب، علفزارهای باتلاقی و خاکی که زهکشی مناسب دارد کشت می‌شود. و جز درختان بومی ایران است.

جالب است بدانید چوب درخت توسکا، ذاتا جنسی نرم دارد در هنگام برش در فصل پاییز سفید رنگ است و سپس به قرمز متمایل می‌گردد و در انتها پس از گذشت چند وقت به رنگ صورتی روشن در می‌آید این عامل به همراه دوام قابل توجه چوب توسکا سبب می‌شود.

در رابطه با روح خردمندی درخت توسکا شنیده‌اید؟

در فرهنگ سلتیک، روح خردمندی در درخت توسکا در مدت زمان 18 مارس تا 14 آوریل ساکن می‌شود این زمان دقیقا همان تولد دوباره، طلوع خورشید، آغاز و در واقع رستاخیز زمین در فرهنگ سلتیک است. همچنین در اساطیر این قوم درخت توسکا نشانی از پادشاهی مبارک است که در نبرد برای محافظت از کشور از درخت توسکا استفاده می‌کند.

در اساطیر یونانی درخت توسکا با کرونوس (زحل) ارتباط خاصی دارد و نمادی از شکوفایی، سرزندگی، انرژی جدید، رقص و شور احساسات و نشاط در زندگی است.

می‌توان گفت در زمینه موسیقی آهنگ پری توسکا که توسط سیسلی مری بارکر خوانده شده است:

کنار دریاچه یا کنار رودخانه

جایی که توسکاها ساکن هستند

در پاییز ممکن است جاسوسی شود

بچه گربه‌ای؛ مخروط در کنار

قدیم و جدید هم همینطور

فصل‌ها می‌آیند و فصل‌ها می‌روند

این همان داستانی است که می‌گویند

بعد از پاییز سرمای زمستان است

مارا به بهار می‌برد

روی توسکا را خواهد دید

تاب گربه‌های زرشکی

آنها اکنون آماده می‌شوند

این آهنگی است که من می‌خوانم.

با تشکر و سپاس از شما همراه عزیز، که تا انتها با ما همراه بودید امید است توانسته باشیم اطلاعات مفید و ارزشمندی را با شما در میان گذاشته باشیم همین طور که گفته شد درخت توسکا در دسته‌بندی درختان بومی ایران روستاگل، در کنار درختانی چون درخت لیلکی و درخت آزاد قرار گرفته و دارای نام‌های متفاوت در گویش‌های مختلف است خواهشمندیم چنانچه شما عزیزان این درخت را در منطقه زندگی خود پرورش می‌دهید نام محلی آن و اطلاعات بیشتر را با ما در میان بگذارید.