درخت توس غان در فرهنگ سلت‌ها نماد شروع، ثبات و سازگاری را دارد این درخت در دسته‌بندی روستاگل جز درختان بومی ایران قرار گرفته است در ادامه با انواع گونه‌های درخت توس غان و نام این درخت در فرهنگ‌های دیگر آشنا می‌شویم و همچنین در پایان روش تکثیر این درخت را می‌آموزیم تا در حفظ این درخت باستانی کوشا باشیم.

آشنایی بیشتر با درخت توس غان

درخت توس یا غان، از جنس betula از خانواده betulaceae (که این خانواده شامل درخت توسکا، درخت فندق ودرخت ممرز نیز می‌شود) است. توس غان حدود 30 تا 60 گونه را شامل می‌شود که 11 گروه از آن در معرض خطر انقراض قرار گرفته است.

نام رایج انگلیسی آن، از انگلیسی باستان bierce ،birce و از زبان پروتو ژرمنی berkjon که خود ریشه هندو اروپایی دارد و احتمالا از معنای درخشیدن، سفید کردن گرفته شده است و این نام به علت پوست سفید و روشن به آن اطلاق شده است.

نام علمی درخت توس Fam.Betulaceae می‌باشد که از واژه لاتین betu که نام درخت طوس است گرفته شده است درخت توس بومی عرصه‌های نیمکره شمالی است و تا ارمنستان و قفقاز و ایران پیش می‌رود ولی آن را جز نباتات ایران ذکر ننمود بودند تا اینکه ریشه‌هایی از آن در ارتفاعات طالقان و در دره غربی شهرستانک به جاده چالوس کرج منتهی می‌گردد و جنگل‌های آن در ارتفاع ۲۷۰۰ متر از سطح دریا در دره تالار و حدود فوقانی جنگل بین زیراب و شهمیرزاد دیده می‌شود و اخیرا در آذربایجان غربی هم دیده شده است و در آنجا حاجی بیوک نامیده می‌شود. درختی است زیبا با ریتیدوم یا پوست سفید رنگ برگ‌های لوزی شکل است این درخت در گذشته برای معالجه بیماران مبتلا به نقرس مورد استفاده قرار می‌گرفته است و شاید اختصاص دادن شهرستانک به ییلاقات سلطنتی قاجار به علت ابتلای برخی از سلاطین آن به بیماری نقرس بوده است. نام این درخت هم در شهرستانک و هم در ارتفاعات دره تالار توس غان می‌باشد نام‌هایی که در کتب مختلف فارسی و عربی به آن اشاره شده است شامل سند ،غان، قان ،غوش ،غوشه، شجر التامول ،تیس می‌باشد.

درختان توس غان که بومی نیم کره شمالی هستند در مناطق شمالی آب و هوای معتدل  گسترده شده‌اند. گونه‌های توس غان اکثرا درختان یا درختچه‌هایی کوچک تا متوسط با عمری تقریبا کوتاه هستند. برگ‌های این درخت ساده، متناوب، منفرد یا دو دندانه‌دار، رگ‌برگ‌دار، دم‌برگ‌دار و منقوش است.

پوست همه توس غان‌ها اغلب به رنگ‌های خاکستری، سفید، سیاه و نقره‌ای هستند. گل‌های توس غان تک پایه است. قدیمی‌ترین فسیل توس غان با نام betula leopoldae در ایالت واشنگتن آمریکا نگهداری می‌شود که حدود 49 میلیون سال قدمت دارد.

درخت توس در ادیان مختلف نقش به سزایی دارد در فرهنگ سلتی درخت توس غان نماد رشد، تجدید، ثبات، شروع و سازگاری است. همچنین این درخت با دنیای مردگان ارتباط دارد که این مورد در آهنگ‌ها و ترانه‌های محلی اسکاتلندی، ایرلندی و انگلیسی بازتاب دارد.

درخت توس غان، درخت ملی فنلاند و روسیه است و نماد ظرافت، قدرت و لطافت و زیبایی در روسیه است. تاب دادن درختان توس یک بازی رایج برای کودکان آمریکایی قرن نونزدهم میلادی بوده است.

چگونه درخت توس غان را پرورش دهیم؟

شما می‌توانید با روش گفته شده و در فصل مخصوص این درخت را پرورش داده و از نابودی آن جلوگیری کنید همچنین روستاگل با کاشت درختان فراوان در حفظ منابع طبیعی کوشا می‌باشد. درخت توس غان را به روش کاشت بذر در بهار تکثیر کنید و برای رشد به خاک‌های سبک، زهکشی خوب مخصوصا اسیدی نیاز دارد. تعداد زیادی از حشرات پیدوپتران از شاخ و برگ های توس غان تغذیه می‌کنند و می‌توانند به آن آسیب برسانند مراقب درخت خود باشید.

ناگفته‌های درخت توس غان

عصاره توس غان برای طعم دهنده یا روغن چرم و در تولید لوزام آرایشی و صابون کاربری دارد. از شاخه‌های توس غان برای تزیین کلیساها در گذشته استفاده می‌کردند. در آمریکا بومیان و مهاجران اولیه پوست درخت توس غان را پودر می‌کردند و با آرد بدست آمده نان تولید می‌کردند.

در اتحادیه اروپا یک ژل حاوی عصاره پوست درخت توس غان با نام تجاری episalvan برای درمان موضعی زخم‌های پوستی تولید شده است این ژل از طب سنتی الهام گرفته است چرا که مردمان بومی شمال آمریکا برای درمان زخم‌های سطحی از پوست توس غان استفاده می‌کردند.

امیدواریم که از خواندن این متن لذت برده باشید اگر مثل ما عاشق طبیعت هستید می‌توانید در قسمت نشو و نما اطلاعات بیشتری در مورد درختان و گیاهان مطالعه فرمایید و نظرات خود را با ما به اشتراک بگذارید.