می خواهیم راجع به درختی بگویم که فقط مختص کشورهای گرمسیری دیگر نیست و در ایران هم کاشت می شود اما با نوشتن در مورد این درخت سعی داریم که درختان بیشتری در مناطق مناسب کاشته شود که هم کمکی به محیط زیست کرده باشیم و از خواص درمانی این درخت استفاده بیشتری شود با پرداختن در مورد ویژگی های این درخت و شرایط رشد آن شما هم می توانید در هدیه این درخت سهیم باشید.

نام انگلیسی CORDIA MYXA

خانواده : BORAGINACEAE – گل گاوزبان

پیش به سوی درخت سپستان

گیاه سپستان، یا سنگ پستان میوه درختی گرمسیری از تیره گل گاوزبان می باشد. این درخت، بلند دارای گل های سفید خوشه ای معطر است که میوه آن به صورت خوشه انگور بیضی شکل و زرد رنگ مشابه آلو است.

 این درخت نام های فروانی دارد بطور مثال: در بلوچستان لیم و در بندرعباس به آن انبو می گویند. در کتاب های  طب سنتی، نام آن سگ پستان، دبق، مخیطا و اطبا الکلبه نامیده شده است. در انگلیسی به آن Assyrian pulm و در فرانسوی به Sebeste گفته می شود.

درخت سپستان در مناطق گرمسیری مانند چین، تایوان، بندرعباس، بلوچستان و برخی از مناطق کرمان می روید اما در اصل این درخت از هندوستان می باشد. این درخت گرمسیری، درهوای گرم و رطوبت بالا رویش خوبی دارد و نیاز به آبیاری زیاد ندارد.

همچنین این گیاه در خاک های رسی، خاک لومی عمیق و شنی پرورش می یابد در ایران ارتفاع درخت سپستان از 3 تا 8 متر متغییر می باشد.

ساقه درخت سپستان سفید رنگ با شاخه هایی سبز رنگ و برگ هایی مدور، بزرگ و کمی خشن می باشد شیره این گیاه لزج و بی مزه است. برگ های این گیاه بدون کرک بوده و طعم گیاه سپستان، شیرین است.

کاشت این درخت میوه در هرمزگان، سواحل خلیج فارس، جزیره خارک، هند، چین و تایوان صورت می پذیرد که در ایران در کناره های خلیج فارس مخصوصاً در بندرعباس آن را به عنوان درخت انبو و در بقیه نقاط کشور به عنوان سپستان می شناسند.

این گیاه نسبت به خاک‌های مختلف حساسیت خاصی نشان نمی‌دهد و خاک‌های با بافت سبک را بیشتر می‌پسندد، در رطوبت بالا عملکرد بهتری دارد و در ایران ارتفاع آن از ۳ تا ۸ متر می‌رسد. این درخت در فصل تابستان در اوایل مرداد شروع به ثمر دادن می‌کند.

 
این درخت گرمسیری برای رویش نیاز به آب زیاد ندارد و هوا و رطوبت موجود در این مناطق به رشد آن کمک می‌کند. سپستان درختی است که اندام‌های هوایی آن پوشیده از کرک وپرزهای خشن می‌باشد. برگ‌های آن متناوب و بدون گوشوارک بوده بی‌کرک، بیضوی منتهی به دمبرگ بلند، گل‌ها دوجنسی پنج‌پر متشکل از ۲ برچه پیوسته با گلی قیفی مجتمع به صورت گرزن فاصله‌دار است.

میوه آن شفت است و میانبر چسبنده دارد.میوه شفت آن به بزرگی یک گیلاس است.

میوه این گیاه به اندازه آلوی کوچکی است و در درون آن شیره‌ای لزج و شیرین، که خواص دارویی دارد، از سپستان برای برطرف کردن گرفتگی صدا استفاده می شود و جالبه بدونید در قدیم آواز خوان ها برای اینکه خوش صدا شوند از گیاه سپستان استفاده می کردند.

در پزشکی سنتی از سپستان به عنوان ملین، خلط‌آور و نرم‌کننده استفاده می‌کرده‌اند. همچنین از شیره آن به عنوان چسب برای ساخت بادبادک به کار میرود.

سپستان همچنین باعث کاهش فشار خون شده و از مایع لزج آن در صنایع قرص‌سازی استفاده می‌شود.

اطلاعات فوق العاده این درخت در ادامه 

گیاه سپستان شامل دو نوع است که یک نوع آن درشت بوده و هنگام رسیدن میوه، گوشت آن به راحتی از دانه جدا می شود و دارای لعاب بیشتر و شیرینی کمی است و یک نوع دیگر آن میوه کوچکی دارد و شیرین و لعاب آن کم است.

این گیاه در ارتفاعات مختلف به صورت خودرو می روید. این گونه بومی چین بوده و در نواحی گرمسیر رشد می کند همچنین این گیاه به خوبی در خاک های رسی، لومی عمیق و خاک شنی پرورش می یابد. رشد آن در صورتی که میزان بارندگی سالیانه حدود ۱۰۰ تا ۱۵۰ سانتیمتر باشد، بهتر خواهد بود.

اين گياه را همانند دیگر گياهان تيره گاو زبان در فصل پاييز يا بهار می توان كشت كرد، گياه مذكور در طول دوره رويش به آب و هوای گرم و آبياری نسبتاً كمی نياز دارد.

گل های سپستان در فصل بهار شکفته می شوند، ميوه ها نيز از اواخر مرداد ماه تا اويل شهريور ماه می رسند، كه زمان برداشت نيز همراه با رسيدن ميوه ها است. برداشت ميوه نيز معمولاً به كمك دست انجام می گيرد. تكثير اين گياه اغلب با پاجوش و قلمه و گاهی نيز با بذر است.

گونه های لیتوسپرموم آن، فعالیت هورمونی داشته و همچنین دارای لیتوسپرمین می باشند که برای رنگ کردن مواد غذایی از آنها استفاده می کنند.

خواص اعجاب انگیز درخت سپستان که نمی دونستی

سپستان مانند درخت چریش گرمسیری است و برگ و میوه سپستان حاوی آلكالوئیدهای پیرالوزیدین، كومارین ها، ساپونین ها، ترپن ها و استرول ها است. میوه كه ۷۰ درصد آن را قسمت گوشتی تشكیل می دهد، حاوی ۶ درصد آب، ۳۵ درصد پروتئین، ۳۷ درصد چربی و ۱۸ درصد كربوهیدرات هاست. دانه های میوه ۳۲ درصد آب و ۴۶ درصد چربی دارند. مواد مهم روغن دانه ها شامل اسید های اولئیك، لینولئیك، بهنیك، آراشیدیك، استئاریك و پالمیتیك می باشند.

بهترین دارو برای امراض کلیوی می‏باشد.

این درخت که به شجرالدین معروف است، برای اسهال و ناراحتیهای دستگاه تنفس و سرفه مفید است.

گذاشتن میوه در دهان و مکیدن و فرو بردن آب آن و آشامیدن آب خیسانده آن و همچنین جوشانده آن سینه و گلو را نرم می‏کند و گرفتگی آواز را برطرف می‏نماید و سرفه را درمان می‏کند. عطش را فرو می‏نشاند و سوزش ادار را تسکین می‏دهد.

ضماد جوشانده میوه و برگ در دوشاب جهت باز شدن دمل و مجرب است.

مقدار خوراک میوه تا دو مثقال است و بهتر آن است که همیشه با عناب با خطمی مصرف شود تا برای جگر مفید باشد.

دمکرده میوه چه تازه و چه خشک به عنوان نرم کننده به تنهایی یا همراه با داروهای دیگر تجویز می‏شود، گلهای کوچک آن در فاصله اردیبهشت تا خرداد باز می‏شود و رنگ آنها قرمز مایل به بنفش است.

ضماد گرد مغز هسته سپستان در استعمال خارجی برای درمان بیماریهای قارچی پوست که به صورت حلقه هایی ظاهر میشود و رفع التهاب پوست نافع است.

از برگها می‏توان مانند گل گاو زبان استفاده کرد، ضماد برگ تازه و ریشه له شده و جوشانده آنها جهت تسکین درد سوختگی مصرف می‏شود و همچنین جهت التیام جراحات و ترک پستان، بواسیر و خارش مفید بوده اولسرها را معالجه می‏کند.

مغز دانه‏ های آن دارای روغنی است که طعمی ملایم داشته و در اثر ماندن تند می‏ شود و کلیه را تقویت کرده و ناراحتیهای آن را برطرف کند، سنگ کلیه را شکسته و می‏ریزاند، و برای این کار داروسازان سنتی ایران دستور داده‏ اند برگ و سرشاخه ‏های گلدار آنرا می‏توانید مانند چای دمکرده بنوشید، اشتها را زیاد و سکسکه را برطرف می‏کند و قلب را قوی می‏نماید. 

بازکننده ادرار و عادت ماهانه نیز می‏باشد، از جوشانده ۳۰ تا ۴۵ گرم دانه ‏های آن با شکر و دمکرده گل خطمی و کمی شوره برای معالجه نقرس تجویز می‏شود.

قسمت مورد استفاده گیاه سپستان بیشتر ریشه آن است. رنگ ریشه خاکستری مایل به قرمز و دارای بوی مخصوص و طعام لعابی است، آرام کننده و کمی مخدر میباشد.

ریشه گیاه قابض میباشد و ریشه آن دارای ماده‏ای قرمز رنگ است که با آن مواد غذایی مخصوصا کره و پنیر را رنگ می‏کنند و ریشه برگ آنرا جهت معالجه نزله و امراض ریه و درمان اسهال و پیچش روده و جلوگیری از خونریزی تجویز می‏نمایند.

جهت درمان بیماری سل استفاده می شود. پوست درختچه سپستان قابض بوده و خاصیت مسهلی دارد. عصارۀ پوست درخت را برای تسکین دردهای قولنج یا کولیک در روده ها مصرف می کنند. جوشاندۀ پوست درخت برای رفع سوء هاضمه و کاهش تب مفید است.

در هند و چین، اندونزی و فیلیپین از جوشاندۀ پوست درخت و ساقه های آن را به عنوان تونیک و مقوی می خورند. بعلاوه این جوشانده برای قطع اسهال و کاهش تب و کمک به سوء هاضمه نیز مفید است و دارویی برای تسکین سردرد میباشد.

در استعمال خارجی پوست درخت را خیس و مرطوب و نرم کرده روی ورمها ، جوش و کورک می اندازند برای تحلیل ورم موثر است. به صورت غرغره و یا از گرد پوست برای رفع التهاب و جوشهای داخل دهان استعمال می شود و گرد پوست سوختۀ آن برای تسکین درد و زخم آتش سوختگی مفید است.

سپستان مضر معده است و کبد را ضعیف می کند لذا سرد مزاجها باید با برگ گل سرخ و سایرین با عناب بخورند، جانشین سپستان از نظر خواص ختمی است.

این مطالب برای خود من هم موثر و مفید بود با داشتن این اطلاعات و اشتراک گذاشتن آنها با دیگران، افراد بیشتری را با این درخت بی نظیر آشنا کنیم مخصوصا افرادی که از درد کلیه رنج می برند به امید سلامتی و بهبودی تمامی بیماران، روستاگل حامی محیط زیست در کنار شماست با آشنایی هرچه بهتره با درختان و طبیعت سلامت و پایدار باشید.

می توانید این درخت را در طرح ب در واقع طرح روستایی سبز در رویشگاه خوزستان سفارش کاشت دهید.