می‌خواهیم راجع‌به درختی بگویم که فقط مختص کشورهای گرمسیری دیگر نیست و در ایران هم کاشت می‌شود اما با نوشتن در مورد این درخت سعی داریم که درختان بیشتری در مناطق مناسب کاشته شود که هم کمکی به محیط زیست کرده باشیم و هم از خواص درمانی این درخت استفاده بیشتری شود با پرداختن در مورد ویژگی‌های این درخت و شرایط رشد آن شما هم می‌توانید در هدیه این درخت سهیم باشید.

نام انگلیسی CORDIA MYXA

خانواده : BORAGINACEAE – گل گاوزبان

پیش به سوی درخت سپستان

گیاه سپستان، یا سنگ پستان میوه درختی گرمسیری از تیره‌ی گل گاوزبان می‌باشد. این درخت بلند دارای گل‌های سفید خوشه‌ای و معطر است که میوه‌ی آن به صورت خوشه‌ی انگور بیضی شکل و زرد رنگ مشابه آلو است.

 این درخت نام‌های فروانی دارد بطور مثال: در بلوچستان لیم و در بندرعباس به آن انبو می‌گویند. در کتاب‌های  طب سنتی، نام آن سگ پستان، دبق، مخیطا و اطبا الکلبه نامیده شده است. در انگلیسی به آن Assyrian pulm و در فرانسوی به Sebeste گفته می‌شود.

درخت سپستان در مناطق گرمسیری مانند چین، تایوان، بندرعباس، بلوچستان و برخی از مناطق کرمان می‌روید اما در اصل این درخت از هندوستان می‌باشد. این درخت گرمسیری، درهوای گرم و رطوبت رویش خوبی دارد و نیاز به آبیاری زیاد ندارد.

همچنین این گیاه در خاک‌های رسی، خاک لومی عمیق و شنی پرورش می‌یابد در ایران ارتفاع درخت سپستان از 3 تا 8 متر متغییر می‌باشد.

ساقه درخت سپستان سفید رنگ با شاخه‌هایی سبز رنگ و برگ‌هایی مدور، بزرگ و کمی خشن می‌باشد شیره این گیاه لزج و بی‌مزه است. برگ‌های این گیاه بدون کرک بوده و طعم گیاه سپستان، شیرین است.

کاشت این درخت میوه در هرمزگان، سواحل خلیج فارس، جزیره خارک، هند، چین و تایوان صورت می‌پذیرد که در ایران در کناره‌های خلیج فارس مخصوصاً در بندرعباس آن را به عنوان درخت انبو و در بقیه نقاط کشور به عنوان سپستان می‌شناسند.

این گیاه نسبت به خاک‌های مختلف حساسیت خاصی نشان نمی‌دهد و خاک‌های با بافت سبک را بیشتر می‌پسندد، در رطوبت بالا عملکرد بهتری دارد و در ایران ارتفاع آن از ۳ تا ۸ متر می‌رسد. این درخت در فصل تابستان در اوایل مرداد شروع به ثمر دادن می‌کند.

 
این درخت گرمسیری برای رویش نیاز به آب زیاد ندارد و هوا و رطوبت موجود در این مناطق به رشد آن کمک می‌کند. سپستان درختی است که اندام‌های هوایی آن پوشیده از کرک وپرزهای خشن می‌باشد. برگ‌های آن متناوب و بدون گوشوارک بوده بی‌کرک، بیضوی منتهی به دم‌برگ بلند، گل‌ها دوجنسی پنج‌پر متشکل از ۲ برچه پیوسته با گلی قیفی مجتمع به صورت گرزن فاصله‌دار است.

میوه‌ی آن شفت است و میانبر چسبنده دارد. میوه‌ی شفت آن به بزرگی یک گیلاس است.

میوه‌ی این گیاه به اندازه‌ی آلوی کوچکی است و در درون آن شیره‌ای لزج و شیرین، که خواص دارویی دارد، از سپستان برای برطرف کردن گرفتگی صدا استفاده می‌شود و جالبه بدونید در قدیم آواز خوان‌ها برای اینکه خوش صدا شوند از گیاه سپستان استفاده می‌کردند.

در پزشکی سنتی از سپستان به عنوان ملین، خلط‌آور و نرم‌کننده استفاده می‌کرده‌اند. همچنین از شیره‌ی آن به عنوان چسب برای ساخت بادبادک به کار می‌رود.

سپستان همچنین باعث کاهش فشار خون شده و از مایع لزج آن در صنایع قرص‌سازی استفاده می‌شود.

اطلاعات فوق‌العاده این درخت در ادامه 

گیاه سپستان شامل دو نوع است که یک نوع آن درشت بوده و هنگام رسیدن میوه، گوشت آن به راحتی از دانه جدا می‌شود و دارای لعاب بیشتر و شیرینی کمی است و یک نوع دیگر آن میوه کوچکی دارد و شیرین و لعاب آن کم است.

این گیاه در ارتفاعات مختلف به صورت خودرو می‌روید. این گونه بومی چین بوده و در نواحی گرمسیر رشد می‌کند همچنین این گیاه به خوبی در خاک‌های رسی، لومی عمیق و خاک شنی پرورش می‌یابد. رشد آن در صورتی که میزان بارندگی سالیانه حدود ۱۰۰ تا ۱۵۰ سانتیمتر باشد، بهتر خواهد بود.

اين گياه را همانند دیگر گياهان تيره گاوزبان در فصل پاييز يا بهار می‌توان كشت كرد، گياه مذكور در طول دوره رويش به آب و هوای گرم و آبياری نسبتاً كمی نياز دارد.

گل‌های سپستان در فصل بهار شکفته می‌شوند، ميوه‌ها نيز از اواخر مرداد ماه تا اويل شهريور ماه می‌رسند، كه زمان برداشت نيز همراه با رسيدن ميوه‌ها است. برداشت ميوه نيز معمولاً به كمك دست انجام می‌گيرد. تكثير اين گياه اغلب با پاجوش و قلمه و گاهی نيز با بذر است.

گونه‌های لیتوسپرموم آن، فعالیت هورمونی داشته و همچنین دارای لیتوسپرمین می‌باشند که برای رنگ کردن مواد غذایی از آنها استفاده می‌کنند.

خواص اعجاب‌انگیز درخت سپستان که احتمالا نمی‌دونستی

سپستان مانند درخت چریش گرمسیری است و برگ و میوه‌ی سپستان حاوی آلكالوئیدهای پیرالوزیدین، كومارین‌ها، ساپونین‌ها، ترپن‌ها و استرول‌ها است. میوه‌ كه ۷۰ درصد آن را قسمت گوشتی تشكیل می‌دهد، حاوی ۶ درصد آب، ۳۵ درصد پروتئین، ۳۷ درصد چربی و ۱۸ درصد كربوهیدرات‌هاست. دانه‌های میوه ۳۲ درصد آب و ۴۶ درصد چربی دارند. مواد مهم روغن دانه‌ها شامل اسید‌های اولئیك، لینولئیك، بهنیك، آراشیدیك، استئاریك و پالمیتیك می‌باشند.

بهترین دارو برای امراض کلیوی می‌‏باشد.

این درخت که به شجرالدین معروف است، برای اسهال و ناراحتی‌های دستگاه تنفس و سرفه مفید است.

گذاشتن میوه در دهان و مکیدن و فرو بردن آب آن و آشامیدن آب خیسانده آن و همچنین جوشانده آن سینه و گلو را نرم می‏‌کند و گرفتگی آواز را برطرف می‏‌نماید و سرفه را درمان می‏‌کند. عطش را فرو می‏‌نشاند و سوزش ادار را تسکین می‏‌دهد.

ضماد جوشانده میوه و برگ در دوشاب جهت باز شدن دمل و مجرب است.

مقدار خوراک میوه تا دو مثقال است و بهتر آن است که همیشه با عناب با خطمی مصرف شود تا برای جگر مفید باشد.

دم‌کرده‌ی میوه چه تازه و چه خشک به عنوان نرم کننده به تنهایی یا همراه با داروهای دیگر تجویز می‌‏شود، گل‌های کوچک آن در فاصله‌ی اردیبهشت تا خرداد باز می‌‏شود و رنگ آن‌ها قرمز مایل به بنفش است.

ضماد گرد مغز هسته سپستان در استعمال خارجی برای درمان بیماری‌های قارچی پوست که به صورت حلقه‌هایی ظاهر می‌شود و رفع التهاب پوست نافع است.

از برگ‌ها می‌‏توان مانند گل‌گاوزبان استفاده کرد، ضماد برگ تازه و ریشه‌ی له شده و جوشانده‌ی آن‌ها جهت تسکین درد سوختگی مصرف می‌‏شود و همچنین جهت التیام جراحات و ترک پستان، بواسیر و خارش مفید بوده اولسرها را معالجه می‏‌کند.

مغز دانه‏‌های آن دارای روغنی است که طعمی ملایم داشته و در اثر ماندن تند می‏‌شود و کلیه را تقویت کرده و ناراحتی‌های آن را برطرف کند، سنگ کلیه را شکسته و می‌‏ریزاند، و برای این کار داروسازان سنتی ایران دستور داده‏‌اند برگ و سرشاخه‌های گلدار آنرا می‌‏توانید مانند چای دم‌کرده بنوشید، اشتها را زیاد و سکسکه را برطرف می‏‌کند و قلب را قوی می‏‌نماید. 

بازکننده ادرار و عادت ماهانه نیز می‌‏باشد، از جوشانده ۳۰ تا ۴۵ گرم دانه‌‏های آن با شکر و دم‌کرده‌ی گل خطمی و کمی شوره برای معالجه نقرس تجویز می‏‌شود.

قسمت مورد استفاده گیاه سپستان بیشتر ریشه‌ی آن است. رنگ ریشه خاکستری مایل به قرمز و دارای بوی مخصوص و طعام لعابی است، آرام کننده و کمی مخدر می‌باشد.

ریشه‌ی گیاه قابض می‌باشد و ریشه‌ی آن دارای ماده‏ای قرمز رنگ است که با آن مواد غذایی مخصوصا کره و پنیر را رنگ می‏‌کنند و ریشه برگ آن‌ را جهت معالجه‌ی نزله و امراض ریه و درمان اسهال و پیچش روده و جلوگیری از خونریزی تجویز می‌‏نمایند.

جهت درمان بیماری سل استفاده می‌شود. پوست درختچه سپستان قابض بوده و خاصیت مسهلی دارد. عصار‌ه‌ی پوست درخت را برای تسکین دردهای قولنج یا کولیک در روده‌ها مصرف می‌کنند. جوشانده‌ی پوست درخت برای رفع سوهاضمه و کاهش تب مفید است.

در هند و چین، اندونزی و فیلیپین از جوشانده‌ی پوست درخت و ساقه‌های آن را به عنوان تونیک و مقوی می‌خورند. بعلاوه این جوشانده برای قطع اسهال و کاهش تب و کمک به سوهاضمه نیز مفید است و دارویی برای تسکین سردرد می‌باشد.

در استعمال خارجی پوست درخت را خیس و مرطوب و نرم کرده روی ورم‌ها ، جوش و کورک می‌اندازند برای تحلیل ورم موثر است. به صورت غرغره و یا از گرد پوست برای رفع التهاب و جوش‌های داخل دهان استعمال می‌شود و گرد پوست سوخته آن برای تسکین درد و زخم آتش سوختگی مفید است.

سپستان مضر معده است و کبد را ضعیف می‌کند لذا سرد مزاج‌ها باید با برگ گل سرخ و سایرین با عناب بخورند، جانشین سپستان از نظر خواص ختمی است.

این مطالب برای خود من هم موثر و مفید بود با داشتن این اطلاعات و اشتراک گذاشتن آنها با دیگران، افراد بیشتری را با این درخت بی‌نظیر آشنا کنیم مخصوصا افرادی که از درد کلیه رنج می‌برند به امید سلامتی و بهبودی تمامی بیماران، روستاگل حامی محیط زیست در کنار شماست با آشنایی هرچه بهتر با درختان و طبیعت سلامت و پایدار باشید.

می توانید این درخت را در طرح ب در واقع طرح روستایی سبز در رویشگاه خوزستان سفارش کاشت دهید.