مردمان بومی افسانه ای جالب در مورد درخت داغداغان دارند که این درخت، درختی مقدس و به معجزه گر بوده آن شک ندارند، مثلا اگر فرد بیماری در زیر این درخت قرار بگیرد سلامتی خود را به دست می آورد واین درخت به همسایگان خود کمک کرده و سارقان را به دام می اندازد. اگر تنه درخت داغداغان زخم شود تا یک مدت طولانی از جای زخم درخت اشک می ریزد.

افسانه ها اگر ریشه درحقیقت ندارند اما حال اکثر ما با شنیدن این داستان های جذاب خوب میشود، مقاله زیر شما را بیشتر با این درخت جادویی، اجداد آن و انواع و شکل ظاهری آن آشنا میکند.

کهن ترین درخت شهر تهران

اگر وجوه تسمیه تهران را جست‌و‌جو کنید، با نام درختی آشنا خواهید شد؛ یکی از وجوه تسمیه‌ی تهران به درختی به نام ته یا داغداغان گره خورده و ران که در انتهای نام محلات تهران مانند شمیران، جماران، نیاوران و... به کار رفته به معنی دشت و دامنه کوه است. این موضوع می‌تواند یادآور این باشد که یکی از زادگاه های درخت داغداغان شمال تهران و در کنار درختانی چون درخت لیلکی و درخت پده جز درختان بومی ایران است.

داغداغان درختی برگریز و از گیاهان بومی ایران و مناطق مدیترانه‌ای است. این درخت معمولا در مناطق سنگلاخی و به دور از رطوبت رشد می‌کند و نقش مهمی در آبخیزداری دارد.

داغداغان یا تاگوک Tagouk یا ته گوک که در افغانستان به آن توغ می‌گویند، درختی است برگ‌ریز از تیره درخت نارون Ulmaceae و خانواده شاهدانگان CANNABACEAE و با نام علمی Celtis australis L.
داغداغان ها به صورت درخت یا درختچه می باشند.

بیش از ۶۰ تا ۷۰ گونه از آنها بومی نواحی گرم و نیمه گرم همیشه سبز و بی خزان و منطقه معتدل شمالی گونه های خزان کننده هستند. داغداغان ها درختانی مقاوم هستند و بخصوص به عنوان درختان حاشیه خیابان ها در شهرهای بزرگ نواحی گرم کاشته می شوند.درختی است که به صورت پراکنده و کم، تقریباً دور از ساحل در جنگل‌های شمال ایران می روید.

از ارسباران و طوالش تا گلی داغ پراکنده و مخلوط با درخت های بلوط دیده می شود و تا قسمتی از ارتفاعات میان بند داخل می شود.

داغداغان بیشتر به عنوان یک گیاه زینتی کاشت می‌شود زیرا در برابر آلودگی هوا مقاوم است و طول عمر زیادی دارد.

زادگاه درخت داغداغان، نواحی مدیترانه است و در آمریکای شمالی، جنوب شرقی اروپا، خاور دور، قفقاز، مناطق مدیترانه‌ای، شمال آفریقا و جنوب غربی آسیا دیده می شود.

این درخت توانایی رویش در شرایط سخت را دارد. ریشه های آن به اندازه ای قوی است که می تواند در شکاف صخره‌ها نفوذ ‌کند و باعث متلاشی شدن آن ها شود.

به همین دلیل، به آن داغداغان گفته می‌شود که واژه‌ای ترکی و به معنای شکافنده و متلاشی ‌کننده کوه و صخره است. در لغت نامه دهخدا آمده که در گویش مردم دیلمستان، به داغداغان تادانه و در گویش اصیل شمیران تهران، به درخت داغداغان، ته می گویند.

این درخت درختی مقدس است و در اطراف امامزاده ها به فور دیده میشود. درخت داغداغان در آبخیزداری و ایجاد پوشش در نقاط سنگلاخی کاربرد دارد. کشت داغداغان موجب ایجاد امنیت در برابر خطرات سیل، فرسایش خاک و ریزش کوه و غیره می‌شود.

در ایران باستان از درخت تا برای نشانه‌گذاری محل اموال زیرخاکی استفاده می‌شده‌است. این درخت در فرهنگ مردم خراسان جنوبی و ترکمن ها، مقدس و محترم است. ترکمن‌ها چوب آن را به شکل خاص تراشیده و به گردن کودک می‌آویزند تا چشم نخورد. در خراسان بویژه در زیبد چوب تراشیده آن بصورت + را بر بازوی کودکان می بستند تا از چشم بد و بیماری در امان باشند. نقش داغداغان هم برای جلوگیری از نظر خوردن در فرش ترکمنی بافته می‌شود.

زادگاه اصلی این درخت استان کردستان است و در رویشگاه های باغ انجیره و بوستان ساحلی لواسان می توان این درختان را به زمین هدیه کرد. تایله یا تاووت گونه دیگری از داغداغان است که در ایران وجود دارد که درخت کوچکی است، به ارتفاع 7 متر و دارای برگ چرمی، خشن، کاغذی و لوزی شکل به رنگ سبز و روشن است و میوه آن پس از رسیدن نارنجی و گردآلود است.

ویژگی های درخت داغداغان

نوع رگبرگ بندی در درخت داغداغان یک خصوصیت کلی در این جنس است، سه رگبرگ مشخص از قاعده برگ وارد پهنه برگ می شوند که وسیله خوبی برای شناسایی آنها می باشد. در اروپا فقط دو گونه از این جنس کاشته شده است، C.occidentalis و C.australis که اختلاف عمده آنها در برگ می باشد.

برگهای گونه اکسید نتالیس در سطح زیرین صاف و بدون کرک و سبز درخشان است، در حالیکه در گونه استرالیس سطح زیرین برگها همانند شاخه های خیلی جوان خاکستری و کرکدار می باشد. میوه (شفت) در گونه اکسیدنتالیس قرمز – نارنجی اما در گونه استرالیس قهوه ای مایل به قرمز تیره تا قهوه ای مایل به سیاه می باشد.

هر دو درختانی مقاوم هستند و بخصوص به عنوان درختان حاشیه خیابانها در شهرهای بزرگ نواحی گرم اروپا کاشته می شوند. داغداغان همچنین عمر طولانی تا حدود ۶۰۰ سال دارد.

درخت داغداغان دارای برگی زبر، خشن، نامتقارن، نوک کشیده و البته کاغذی است، روی برگ داغداغان به رنگ سبز تیره است، پشت آن نقره‌ای یا خاکستری و لبه ی آن نیز دندانه دار است.

در فصل پاییز این برگ ها به طور کامل زرد می شود، درخت داغداغان در ایجاد پوشش در نقاط سنگلاخی و آبخیزداری به کار برده می شود. داغداغان در برابر آلودگی هوا مقاوم است و بیشتر آن را به عنوان یک گیاه زینتی، کاشت می کنند، سایه خوبی دارد و برای پارک ها مناسب است.

درخت داغداغان گزینه ی مناسبی به جهت بادشکن بودن در مسیر بادهای تند است. ارتفاع این درخت از 20 تا 25 متر می تواند رشد کند و قطر تنه آن در حدود 1 متر و عمر آن گاه به هزار سال نیز می رسد.
میوه درخت داغداغان، گرد و شیرین است و به صورت خام یا پخته مصرف خوراکی دارد و پس از رسیدن، سیاه یا قهوه‌ای تیره می‌شود. میوه این درخت، یک خوراکی خوشمزه برای پرندگان است.

شرایط نگهداری درخت داغداغان

به طر کلی این درخت مناسب آب و هوای مدیترانه ای میباشد و در آن نواحی رشد بهتری دارد.

نور

بهتر است در آفتاب کامل قرار داشته باشد در سایه رشد نمیکند.

خاک

خاک شنی لومی خوب زهکشی شده ، خاک مناسب میباشد . در اکثر خاکها میتواند رشد کند حتی اگر زیاد غنی نباشد.

دما

دمای مناسب دمای بین 16 تا 21 درجه است. این درخت طاقت خشکسالی را دارد و نیاز به آبیاری زیادی ندارد.

بهت یاد میدم چطور داغداغان روتکثیر کنی

در دو ماه آخر فصل زمستان، زمان مناسبی برای تکثیر درخت داغداغان است، با کاشت بذر این درخت در این ماه ها، در گلخانه و در قاب سرد، می توانید حدود 12 ماه بعد، جوانه ها را مشاهده کنید. دقت داشته باشید که فصل بهار یا تابستان، جوانه ها را از گلخانه بیرون بیاورید.

بیماری خاصی این گیاه را تهدید نمیکند در مقابل قارچ عسل نیز مقاوم میباشد.

خانم ها بدانند

خوردن میوه داغداغان برای دردهای مشکلات زنان مناسب است و دل درد را تسکین می دهد، التیامی برای ورم ها و کوفتگی ها به شمار می آید و می توان آن را به صورت ضماد استفاده کرد.

بیشتر در مورد درخت داغداغان بدانیم

در اینجا به بررسی دو نوع درخت داغداغان می پردازیم.

درخت داغداغان اکسیدنتالیس

درخت متوسطی است که ارتفاع آن به ۲۵-۲۰ متر می رسد اما انواع کوتاه تر آن به عنوان درخت حاشیه خیابان کاشته می شوند. پوست آن عموما صاف و خاکستری، قرمز است که بعدها خاکستری تیره تا سیاه و بطور نامنظم فلسی و شکافدار می شود.

تاج آن نسبتا باریک و گنبدی شکل است، برگهای خزان کننده آن متناوب، دمبرگدار، نامتقارن، تخم مرغی شکل با نوک تیر و ۱۲-۶ سانتیمتر طول می باشند. حاشیه آنها در قسمت پایین و نزدیک به قائده تقریبا صاف اما به سمت نوک دارای دندانه های تیز و بصورت مضرس می باشند.

رنگ آنها سبز براق که در پاییز به زرد طلایی تغییر رنگ می دهند، برگهای جوان در سطح زیر کرکدار هستند اما سریعا صاف و بدون کرک میشوند، کرکها فقط در محل رگبرگها مشاهده می شوند گلها همزمان با برگها ظاهر می گردند. دارای دمگل و پلی گام میباشند یعنی گلهای هرمافرودیت و نر بر روی یک درخت هستند.

گلهای نر بصورت خوشه هایی در بخش های پایین و گلهای هرمافرودیت در بخشهای بالای شاخه های یکساله در کنار برگها ظاهر می گردند. گلها بطور غیر واضح سبز مایل به زرد می باشند. زمان گلدهی در طول فروردین و اردیبهشت میباشد.

میوه، شفت کروی با بخش گوشتی خشک و ۱۰-۷ میلی متر قطر و پایکی به طول تقریبا همان اندازه میباشد. در ابتدا قرمز و نارنجی می باشد و بعدها بر روی درخت خشک و تیره تر می شود این گونه بومی آمریکای شمالی از کبک در شمال تا آلاباما و کانزاس در جنوب می باشد و از سال ۱۶۳۶ کاشته شده است.

درخت داغداغان استرالیس

درختی است که ارتفاع آن به ۲۵-۲۰ متر می رسد اما معمولا در شرایط کشت کوتاه تر می باشد، در بسیاری از خصوصیات به گونه اکسیدنتالیس مشترک است. اما برگهایش باریکتر می باشد و ۱۰ تا ۱۵ سانتیمتر طول دارد و با حاشیه آن دنده ای نیز و مضرس ( به جز در بخش قاعده برگ ) و در سطح زیرین خود خاکستری و کرکدار است.

میوه های رسیده قرمز تیره و با بیش از ۱۰ میلی متر قطر و بخش گوشتی آبدار وشیرین می باشد، این گونه بومی نواحی مدیترانه ای و جنوب شرقی آسیا است.

برای نخستین بار در اروپا به عنوان یک درخت حاشیه خیابان از سال ۱۷۹۶ کاشته شده است.

با درخت داغداغان آشنا شدیم هدف ما از جمع آوری این اطلاعات آشنایی هرچه بهتر با طبیعت و درختان می باشد، همانطور که میدانید روستاگل با کاشت درختان بیشمار در رویشگاه ها حامی محیط زیست بوده است.