مردمان بومی افسانه‌ای جالب در مورد درخت داغداغان دارند که این درخت، درختی مقدس است و به معجزه‌گر بوده آن شک ندارند، مثلا اگر فرد بیماری در زیر این درخت قرار بگیرد سلامتی خود را به دست می‌آورد واین درخت به همسایگان خود کمک کرده و سارقان را به دام می‌اندازد. اگر تنه‌ی درخت داغداغان زخم شود تا یک مدت طولانی از جای زخم درخت اشک می‌ریزد.

افسانه‌ها اگر ریشه درحقیقت ندارند اما حال اکثر ما با شنیدن این داستان‌های جذاب خوب می‌شود، مقاله زیر شما را بیشتر با این درخت جادویی، اجداد آن و انواع و شکل ظاهری آن آشنا می‌کند.

کهن‌ترین درخت شهر تهران

اگر وجوه تسمیه تهران را جست‌و‌جو کنید، با نام درختی آشنا خواهید شد؛ یکی از وجوه تسمیه‌ی تهران به درختی به نام ته یا داغداغان گره خورده و ران که در انتهای نام محلات تهران مانند شمیران، جماران، نیاوران و... به کار رفته به معنی دشت و دامنه کوه است. این موضوع می‌تواند یادآور این باشد که یکی از زادگاه‌های درخت داغداغان شمال تهران و در کنار درختانی چون درخت لیلکی و درخت پده جز درختان بومی ایران است.

داغداغان درختی برگریز و از گیاهان بومی ایران و مناطق مدیترانه‌ای است. این درخت معمولا در مناطق سنگلاخی و به دور از رطوبت رشد می‌کند و نقش مهمی در آبخیزداری دارد.

داغداغان یا تاگوک Tagouk یا ته گوک که در افغانستان به آن توغ می‌گویند، درختی است برگ‌ریز از تیره درخت نارون Ulmaceae و خانواده شاهدانگان CANNABACEAE و با نام علمی Celtis australis L.
داغداغان‌ها به صورت درخت یا درختچه می‌باشند.

بیش از ۶۰ تا ۷۰ گونه از آن‌ها بومی نواحی گرم و نیمه گرم همیشه سبز و بی‌خزان و منطقه‌ی معتدل شمالی گونه‌های خزان کننده هستند. داغداغان‌ها درختانی مقاوم هستند و بخصوص به عنوان درختان حاشیه‌ی خیابان‌ها در شهرهای بزرگ نواحی گرم کاشته می‌شوند.درختی است که به صورت پراکنده و کم، تقریباً دور از ساحل در جنگل‌های شمال ایران می‌روید.

از ارسباران و طوالش تا گلی داغ پراکنده و مخلوط با درخت‌های بلوط دیده می‌شود و تا قسمتی از ارتفاعات میان‌بند داخل می‌شود.

داغداغان بیشتر به عنوان یک گیاه زینتی کاشت می‌شود زیرا در برابر آلودگی هوا مقاوم است و طول عمر زیادی دارد.

زادگاه درخت داغداغان، نواحی مدیترانه است و در آمریکای شمالی، جنوب شرقی اروپا، خاور دور، قفقاز، مناطق مدیترانه‌ای، شمال آفریقا و جنوب غربی آسیا دیده می‌شود.

این درخت توانایی رویش در شرایط سخت را دارد. ریشه‌های آن به اندازه‌ای قوی است که می‌تواند در شکاف صخره‌ها نفوذ ‌کند و باعث متلاشی شدن آن‌ها شود.

به همین دلیل، به آن داغداغان گفته می‌شود که واژه‌ای ترکی و به معنای شکافنده و متلاشی ‌کننده کوه و صخره است. در لغت‌نامه دهخدا آمده که در گویش مردم دیلمستان، به داغداغان تادانه و در گویش اصیل شمیران تهران، به درخت داغداغان، ته می‌گویند.

این درخت درختی مقدس است و در اطراف امامزاده‌ها به فور دیده می‌شود. درخت داغداغان در آبخیزداری و ایجاد پوشش در نقاط سنگلاخی کاربرد دارد. کشت داغداغان موجب ایجاد امنیت در برابر خطرات سیل، فرسایش خاک و ریزش کوه و غیره می‌شود.

در ایران باستان از درخت ته برای نشانه‌گذاری محل اموال زیرخاکی استفاده می‌شده‌ است. این درخت در فرهنگ مردم خراسان جنوبی و ترکمن‌ها، مقدس و محترم است. ترکمن‌ها چوب آن را به شکل خاص تراشیده و به گردن کودک می‌آویزند تا چشم نخورد. در خراسان به‌ویژه در زیبد چوب تراشیده آن بصورت + را بر بازوی کودکان می‌بستند تا از چشم بد و بیماری در امان باشند. نقش داغداغان هم برای جلوگیری از نظر خوردن در فرش ترکمنی بافته می‌شود.

زادگاه اصلی این درخت استان کردستان است و در رویشگاه‌های باغ انجیره و بوستان ساحلی لواسان می‌توان این درختان را به زمین هدیه کرد. تایله یا تاووت گونه‌ی دیگری از داغداغان است که در ایران وجود دارد که درخت کوچکی است، به ارتفاع 7 متر و دارای برگ چرمی، خشن، کاغذی و لوزی شکل به رنگ سبز و روشن است و میوه‌ی آن پس از رسیدن نارنجی و گردآلود است.

ویژگی‌های درخت داغداغان

نوع رگ‌برگ بندی در درخت داغداغان یک خصوصیت کلی در این جنس است، سه رگ‌برگ مشخص از قاعده‌ی برگ وارد پهنه برگ می‌شوند که وسیله خوبی برای شناسایی آن‌ها می‌باشد. در اروپا فقط دو گونه از این جنس کاشته شده است، C.occidentalis و C.australis که اختلاف عمده آنها در برگ می‌باشد.

برگ‌های گونه‌ی اکسید نتالیس در سطح زیرین صاف و بدون کرک و سبز درخشان است، در حالیکه در گونه استرالیس سطح زیرین برگ‌ها همانند شاخه‌های خیلی جوان خاکستری و کرک‌دار می‌باشد. میوه (شفت) در گونه‌ی اکسیدنتالیس قرمز – نارنجی اما در گونه‌ی استرالیس قهوه‌ای مایل به قرمز تیره تا قهوه‌ای مایل به سیاه می‌باشد.

هر دو درختانی مقاوم هستند و بخصوص به عنوان درختان حاشیه خیابان‌ها در شهرهای بزرگ نواحی گرم اروپا کاشته می‌شوند. داغداغان همچنین عمر طولانی تا حدود ۶۰۰ سال دارد.

درخت داغداغان دارای برگی زبر، خشن، نامتقارن، نوک کشیده و البته کاغذی است، روی برگ داغداغان به رنگ سبز تیره است، پشت آن نقره‌ای یا خاکستری و لبه‌ی آن نیز دندانه‌دار است.

در فصل پاییز این برگ‌ها به طور کامل زرد می‌شود، درخت داغداغان در ایجاد پوشش در نقاط سنگلاخی و آبخیزداری به کار برده می‌شود. داغداغان در برابر آلودگی هوا مقاوم است و بیشتر آن را به عنوان یک گیاه زینتی، کاشت می‌کنند، سایه خوبی دارد و برای پارک‌ها مناسب است.

درخت داغداغان گزینه‌ی مناسبی به جهت بادشکن بودن در مسیر بادهای تند است. ارتفاع این درخت از 20 تا 25 متر می‌تواند رشد کند و قطر تنه‌ی آن در حدود 1 متر و عمر آن گاه به هزار سال نیز می‌رسد.
میوه‌ی درخت داغداغان، گرد و شیرین است و به صورت خام یا پخته مصرف خوراکی دارد و پس از رسیدن، سیاه یا قهوه‌ای تیره می‌شود. میوه این درخت، یک خوراکی خوشمزه برای پرندگان است.

شرایط نگهداری درخت داغداغان

به طر کلی این درخت مناسب آب و هوای مدیترانه‌ای می‌باشد و در آن نواحی رشد بهتری دارد.

نور

بهتر است در آفتاب کامل قرار داشته باشد در سایه رشد نمی‌کند.

خاک

خاک شنی لومی خوب زهکشی شده ، خاک مناسب می‌باشد. در اکثر خاک‌ها می‌تواند رشد کند حتی اگر زیاد غنی نباشد.

دما

دمای مناسب دمای بین 16 تا 21 درجه است. این درخت طاقت خشکسالی را دارد و نیاز به آبیاری زیادی ندارد.

بهت یاد می‌دم چطور داغداغان رو تکثیر کنی

در دو ماه آخر فصل زمستان، زمان مناسبی برای تکثیر درخت داغداغان است، با کاشت بذر این درخت در این ماه‌ها، در گلخانه و در قاب سرد، می‌توانید حدود 12 ماه بعد، جوانه‌ها را مشاهده کنید. دقت داشته باشید که فصل بهار یا تابستان، جوانه‌ها را از گلخانه بیرون بیاورید.

بیماری خاصی این گیاه را تهدید نمی‌کند در مقابل قارچ عسل نیز مقاوم می‌باشد.

خانم‌ها بدانند

خوردن میوه داغداغان برای دردهای مشکلات زنان مناسب است و دل درد را تسکین می‌دهد، التیامی برای ورم‌ها و کوفتگی‌ها به شمار می‌آید و می‌توان آن را به صورت ضماد استفاده کرد.

بیشتر در مورد درخت داغداغان بدانیم

در اینجا به بررسی دو نوع درخت داغداغان می‌پردازیم.

درخت داغداغان اکسیدنتالیس

درخت متوسطی است که ارتفاع آن به ۲۵-۲۰ متر می‌رسد اما انواع کوتاه‌تر آن به عنوان درخت حاشیه‌ی خیابان کاشته می‌شوند. پوست آن عموما صاف و خاکستری، قرمز است که بعدها خاکستری تیره تا سیاه و بطور نامنظم فلسی و شکافدار می‌شود.

تاج آن نسبتا باریک و گنبدی شکل است، برگ‌های خزان کننده آن متناوب، دمبرگ‌دار، نامتقارن، تخم مرغی شکل با نوک تیر و ۱۲-۶ سانتیمتر طول می‌باشند. حاشیه آنها در قسمت پایین و نزدیک به قاعده تقریبا صاف اما به سمت نوک دارای دندانه‌های تیز و بصورت مضرس می‌باشند.

رنگ آن‌ها سبز براق که در پاییز به زرد طلایی تغییر رنگ می‌دهند، برگ‌های جوان در سطح زیر کرکدار هستند اما سریعا صاف و بدون کرک می‌شوند، کرک‌ها فقط در محل رگبرگ‌ها مشاهده می‌شوند گل‌ها همزمان با برگ‌ها ظاهر می‌گردند. دارای دمگل و پلی گام می‌باشند یعنی گل‌های هرمافرودیت و نر بر روی یک درخت هستند.

گل‌های نر بصورت خوشه‌هایی در بخش‌های پایین و گل‌های هرمافرودیت در بخش‌های بالای شاخه‌های یکساله در کنار برگ‌ها ظاهر می‌گردند. گل‌ها بطور غیرواضح سبز مایل به زرد می‌باشند. زمان گل‌دهی در طول فروردین و اردیبهشت می‌باشد.

میوه، شفت کروی با بخش گوشتی خشک و ۱۰-۷ میلی‌متر قطر و پایکی به طول تقریبا همان اندازه می‌باشد. در ابتدا قرمز و نارنجی می‌باشد و بعدها بر روی درخت خشک و تیره‌تر می‌شود این گونه بومی آمریکای شمالی از کبک در شمال تا آلاباما و کانزاس در جنوب می‌باشد و از سال ۱۶۳۶ کاشته شده است.

درخت داغداغان استرالیس

درختی است که ارتفاع آن به ۲۵-۲۰ متر می‌رسد اما معمولا در شرایط کشت کوتاه‌تر می‌باشد، در بسیاری از خصوصیات به گونه اکسیدنتالیس مشترک است. اما برگ‌هایش باریک‌تر می‌باشد و ۱۰ تا ۱۵ سانتیمتر طول دارد و با حاشیه آن دنده‌ای نیز و مضرس (به جز در بخش قاعده برگ) و در سطح زیرین خود خاکستری و کرک‌دار است.

میوه‌های رسیده قرمز تیره و با بیش از ۱۰ میلی متر قطر و بخش گوشتی آبدار وشیرین می‌باشد، این گونه بومی نواحی مدیترانه‌ای و جنوب شرقی آسیا است.

برای نخستین بار در اروپا به عنوان یک درخت حاشیه‌ی خیابان از سال ۱۷۹۶ کاشته شده است.

با درخت داغداغان آشنا شدیم هدف ما از جمع آوری این اطلاعات آشنایی هرچه بهتر با طبیعت و درختان می‌باشد، همانطور که می‌دانید روستاگل با کاشت درختان بیشمار در رویشگاه‌ها حامی محیط زیست بوده است.